วัดถ้ำสุวรรณคูหา จ.หนองบัวลำภู

อีกสถานที่หนึ่งที่อีสานร้อยแปดจะพาไปรู้จักกันสำหรับวันนี้ คือ วัดถ้ำสุวรรณคูหาครับพี่น้อง
วัดถ้ำสุวรรณคูหาตั้งอยู่ที่วัดถ้ำสุวรรณคูหา บ้านคูหาพัฒนา หมู่ที่ 7 ตำบลนาสี ภายในถ้ำมีโบราณวัตถุ และรูปพระเจ้าไชยเชษฐาแห่งเมืองเวียงจันทน์ประดิษฐานอยู่ภายในถ้ำ การเดินทางใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 210 สายหนองบัวลำภู-วังสะพุง แล้วแยกขวาไปตามเส้นทางหลวงหมายเลข 2097 ถึงอำเภอสุวรรณคูหา จากนั้นใช้ถนนพระไชยเชษฐาไปประมาณ 1 กิโลเมตร ถึงโรงเรียนบ้านนาตาแหลว แล้วเลี้ยวขวาเข้าไปอีกประมาณ 4 กิโลเมตร

ในเมืองไทย ชื่อว่าวัดถ้ำนั้น มีนับไม่ถ้วน เพราะบรรดาพระสายพระป่าทั้งหลาย ท่านนิยมใช้ถ้ำต่างๆ เป็นที่ปลีกวิเวก ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ต่อมาเมื่อชาวบ้านเลื่อมใสก็คอยถวายตัว ปรนนิบัติ ที่ใดมีพระมาเพิ่มมากขึ้น คนมากขึ้น ต่อมาก็พัฒนาขึ้นเป็นสำนักสงฆ์ เริ่มมีการสร้างเสนาสนะมากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อรองรับการใช้งานต่างๆ ผู้คนที่เลื่อมใสศรัทธา ก็บริจาคช่วยเหลือก่อสร้างต่อเติมออกไปเรื่อยๆ จนยกระดับกลายเป็นวัด ดังนี้เป็นต้น วัดถ้ำหลายๆแห่ง ที่มีบริเวณภายในถ้ำกว้างขวาง นอกจากจะเป็นที่สำหรับพระสงฆ์ แล้ว ยังมีการสร้างพระพุทธรูปไว้อีกด้วย วัดสุวรรณคูหาที่โด่งดังแห่งหนึ่ง ที่จังหวัดกระบี่ ก็มีพระพุทธรูปนอน ที่สวยงามมาก

ส่วนวัดถ้ำสุวรรณคูหา ที่หนองบัวลำภู นี้ เป็นวัดศักดิ์สิทธิ์ที่มีความสำคัญมาก มีโบราณสถาน โบราณวัตถุ ในสมัยล้านช้าง เคยมีพระเถระผู้ใหญ่ ที่พระมหากษัตริย์ ส่งมาพำนักและจำพรรษามาตั้งแต่โบราณ ปัจจุบันกรมศิลปากร ได้ขึ้นทะเบียนไว้เรียบร้อยแล้ว วัดถ้ำสุวรรณคูหา ตั้งอยู่บ้านคูหาพัฒนา ต.นาสี อ.สุวรรณคูหา จ.หนองบัวลำภู ในเขตเทศบาลตำบลสุวรรณคูหา ห่างจากที่ว่าการอำเภอหรือสำนักงานเทศบาลตำบลสุวรรณคูหา เพียง ๔ กิโลเมตร สามารถเดินทางได้โดยสะดวกมีถนนลาดยางไปถึงบริเวณวัด

ประวัติ วัดถ้ำสุวรรณคูหา สร้างขึ้นใหม่เมื่อ พ.ศ ๒๔๖๗ (บูรณะ) จากเดิมที่เป็นวัดร้างโบราณตามหลักศิลาจารึก ที่สร้างเมื่อจุลศักราช ๙๓๒ ( หรือประมาณ พ.ศ. ๒๑๑๓) โดยพระไชยเชษฐธิราช กษัตริย์ประเทศลาวเป็นผู้สร้าง แต่ภายหลังกลายสภาพเป็นวัดร้าง ต่อมาประชาชนได้มาบูรณะแล้วสร้างใหม่จนเสร็จ เมื่อวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ ๒๔๖๗ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ ๒๕๒๑ ในสมัยโบราณ เป็นฝ่ายอรัญวาสี(ธรรมยุต) ปัจจุบันสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย

พระประธาน เป็นรูปทรงนาคปรก ๗ เศียร หน้าตักกว้าง ๔ ศอก สูง ๑ เมตร ปางมุจลินทร์ เป็นศิลปสมัยล้านช้าง สร้างด้วยสูตรปูนสะทานเพชร (เป็นชื่อสูตรปูนในการสร้าง) มีส่วนผสมดังนี้ ทราย๕ส่วน ปูนขาว๒ส่วน น้ำมะขาม ๒ส่วน น้ำมันยาง โดยใช้อิฐเป็นโครงสร้างภายใน สร้างในสมัยสมเด็จพระไชยเชาฐาธิราช

พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช เป็นโอรสของพระเจ้าโพธิสารราชแห่งล้านช้าง มีพระราชมารดาเป็นธิดาพระมหากษัตริย์แห่งเมืองล้านนา (เชียงใหม่) สมัยทรงพระเยาว์มีพระนามว่า เชษฐวงศ์ มีพระอนุชาทรงนามว่า เจ้าท่าเรือ ครั้งเจริญวัย ฝ่ายเมืองเชียงใหม่ขาดราชทายาท กลุ่มเสนาอำมาตย์เมืองเชียงใหม่ จึงพร้อมใจกันเชิญเจ้าเชษฐวงศ์ ผู้สืบเชื้อสายราชวงศ์มังราย(ฝ่ายมารดา) ไปครองเมืองเชียงใหม่ พ.ศ ๒๐๘๖

เมื่อเสวยราชสมบัติเมืองเชียงใหม่ทรงพระนามว่า เจ้าไชยเชษฐาธิราช ครองเมืองเชียงใหม่ได้ไม่นาน พระเจ้าโพธิสารแห่งล้านช้างผู้เป้นพระราชบิดาก็สวรรคต พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช เสด็จมาร่วมจัดการถวายเพลิงพระศพพระราชบิดาที่เมืองหลวงพระบาง เมื่อ พ.ศ ๒๐๙๑ ในครั้งนี้พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชได้นำพระแก้วมรกต พระจันทร์แก้วขาว พระแทรกดำ และนักปราชญ์ราชบัณฑิต มายังอาณาจักรล้านช้าง ประจวบกับพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ กษัตริย์พม่า เริ่มแผ่พระราชอำนาจมายังอาณาจักรล้านนาเชียงใหม่ นัยว่าหลวงพระบางต่อต้านอำนาจพม่าที่เริ่มรุกรานเมืองเชียงใหม่ ดังศิลาจารึกพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติเชียงใหม่ เป็นศิลาจารึกที่พระจ้าไชยเชษฐาธิราชสร้างไว้ที่เมืองเชียงราย (อำเภอเชียงแสน) กล่าวว่า “สมเด็จพระบรมบพิตร สถิตเสวยราชภิภพ ทั่งสองแผ่นดินล้านนาล้านช้าง” แสดงให้เห็นว่าพระจ้าไชยเชษฐาธิราช ทรงเข้าพระทัยเสมอว่าพระองค์ทรงเป็นกษัตริย์สองอาณาจักร ฉะนั้นเมื่อเสร็จงานเพลิงพระศพพระราชบิดา พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชหาได้เสด็จกลับเมืองเชียงใหม่ พระเจ้าท่าเรือผู้เป็นพระอนุชาไม่พอพระทัย จึงเกิดสงครามแย่งราชสมบัติอาณาจักรล้านช้างอยู่ระยะหนึ่ง พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชชนะ ได้ครองเมืองหลวงพระบางอีกเมืองหนึ่ง แต่หลังจากนั้นพระองค์ไม่ได้กลับไปเมืองเชียงใหม่อีก เนื่องจากกองทัพพม่าเริ่มบุกรุกหัวเมืองของอาณาจักรล้านนาเชียงใหม่ พระองค์ทรงมีพระราชดำริเห็นว่า เมืองหลวงพระบางตั้งอยู่ในทำเลไม่ปลอดภัย จึงย้ายเมืองหลวงมาตั้งที่เมือง เวียงจันทร์
พระจ้าไชยเชษฐาธิราช เอาใจใส่อาณาประชาราษฎร์ ในบริเวณสองฝั่งแม่น้ำโขง ตั้งแต่จังหวัด เลย หนองคาย อุดรธานี นครพนม สกลนคร อันเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำโขง เพื่อตระเตรียมกำลังทัพและเสบียงอาหารต่อสู้กองทัพอันเกรียงไกรของพม่า นอกจากนี้ยังพบหลักฐานอันมากมายที่พระองค์ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา บูรณปฏิสังขรณ์วัดวาอาราม ดังศิลาจารึกวัดจอมมณีจังหวัดหนองคาย (พ.ศ ๒๑๐๖) เป็นต้น
พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ได้ทรงทำนุบำรุงวัดถ้ำสุวรรณคูหา ถึงแม้ไม่ได้สร้างถาวรวัตถุ (พระสงฆ์ฝ่ายอรัญวาสีไม่พึงประสงค์) แต่ก็ได้พระราชทานวิสุงคามสีมา แก่วัดถ้ำสุวรรณคูหา ถึงด้านละ ๑,๐๐๐ วา (๒,๕๐๐ไร่) และได้พระราชทานนาจังหันอีกมากมาย (นาจังหันคือพื้นทีที่เป็นสิทธิ์ของวัด ผลิตผล เช่น มะพร้าว ตาล หมาก ฯลฯ ต้องเป็นสิทธิของวัดร้อยละ ๑๐ นั่นคือชาวบ้านทำไร่ทำนาได้ต้องนำมาถวายวัด ๑ ถัง ทุกๆจำนวน ๑๐ ถัง คือบ้านนาปู บ้านนาสิกส้าง บ้านนาต้น บ้านนาแพงเมือง ชาวบ้านที่ทำนาในพื้นที่เหล่านี้ ไม่ต้องถูกเกณฑ์ทหารและไม่ต้องเสียภาษี (ตามภาษาถิ่นเรียกว่าส่วยไร่) แก่เจ้าเมือง แต่มีหน้าที่เสียภาษีบำรุงวัดถ้ำสุวรรณคูหา คือนำผลผลิตจากเรือกสวนไร่นามาถวายวัดร้อยละ ๑๐)
นอกจากนี้ในศิลาจารึกของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ยังได้กล่าวถึงเมืองสำคัญในระแวกวัดถ้ำสุวรรณคูหา นี้ด้วย คือ เมืองนาสี(บ้านนาเสีย) เมืองนาขาม(บ้านนาขาม) เมืองหินซน(บ้านวังหินซา) เมืองชนู(บ้านกุดฮู) เป็นต้น ยังมีใจความกล่าวถึงพระเถระชั้นผู้ใหญ่วัดถ้ำสุวรรณคูหา ชื่อว่า พระมหาอินทรวัชสังวรเจ้า รวมถึงตอนท้ายศิลาจารึกประกาศว่า “ท้าวมาลุน ขุนมาใหม่ได้อย่าได้มา มล้างพระราชอาญา ผู้ใดหากโลภตัณหามากแล มล้างพระราชอาญา ให้ผู้นั้นไปสู่อุบายทุกข์ทั้งสี่ ท้าวพระยาที่มีอำนาจภายหลัง อย่าได้ลบล้างคำสั่งของพระราชอาญานี้ หากใครมีใจโลภมาลบล้างคำสั่งนี้และยึดเอาสิ่งของไร่นานี้เป็นของตน ขอให้ตกนรกหรืออุบายภูมิทั้งสี่”

ความสำคัญทางด้านสังคมวัฒนธรรม จากการศึกษาศิลาจารึกวัดถ้ำสุวรรณคูหานี้ พบว่ามีชุมชนที่เป็นหมู่บ้านและเป็นเมืองอยู่จำนวนไม่น้อย เพราะดินแดนภาคอิสานในสมัยอยุธยาตอนต้น ไม่พบว่ามีเอกสารทางด้านประวัติศาสตร์ใดๆ กล่าวถึง จะเป็นพระราชพงศาวดารอยุธยา หรือพระราชพงศาวดารลาวก็หาได้กล่าวถึง ชื่อบ้านนามเมืองในแถบนี้ไม่ แต่จากหลักฐานที่ปรากฏอยู่ในศิลาจารึกวัดถ้ำสุวรรณคูหานี้ ทำให้เราทราบถึงชุมชนอิสานบริเวณลุ่มแม่น้ำโขงตอนเหนือได้ ถึงแม้จะไม่ได้รายละเอียดมากนักก็ตาม แต่ก็ได้กล่าวถึงชื่อบ้านนามเมือง จำนวนไม่น้อย เช่น เมืองนาเรือ เมืองนาขาม เมืองหินซน เมืองชนู และชุมชนแบบหมู่บ้าน อีก เช่นนาปู นาท่าเป็ด นาหัน นาไก่เขี่ย นาแพงเมือง และนาสีกส้าง เป็นต้น
ปัจจุบัน อาณาบริเวณวัด ที่เป็นเขา ก็ยังมีสภาพเป็นป่าอยู่บ้าง บริเวณวัดก็ไม่ค่อยมีเสนาสนะ สิ่งก่อสร้างมากมาย ยังเป็นเพียงวัดเล็กๆ ที่ซ่อนประวัติความเป็นมาอันยาวนาน ไว้ให้คนได้ค้นหา
อัลบัมภาพ วัดถ้ำสุวรรณคูหา

แผนที่การเดินทาง วัดถ้ำสุวรรณคูหา

ข้อมูลจาก – เทศบาลตำบลสุวรรณคูหา
http://www.suwankhuha.com/thai/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=60
http://www.bloggang.com/viewblog.php?id=travelaround&date=03-01-2009&group=9&gblog=10
http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=16713