ถ้ำผานางคอยซเป็นส่วนหนึ่งของภูเขาหินปูน อดีตเมื้อผืนป่ายังอุดมสมบูรณ์ละแวกนี้เต็มไปด้วยสัตว์มากมายหลายชนิด โดยเฉพาะกวางป่าเป็นที่มาของชื่ออ.ร้องกวาง จ.แพร่แต่เมื่อพื้นที่ถูกแปร เน้นพื้นที่การเกษตร สัตว์ก็ค่อยๆหายไปเหลือเพียงภูเขาหินปูน ถ้ำ และหินงอกย้อยวิจิตรอลังการที่ธรรมชาติสร้างไว้ให้เข้ากับตำนานนิทานพื้นบ้าน จากหยดหินก่อให้เกิดรูปทรงผู้หญิงกำลังโอบอุ้มลูกน้อย รอคอยการกลับมาของชายอันเป็นที่รักโดดเด่นอยู่ที่สานกลางถ้ำเป็นที่มาของ”สันนางคอย”