บ้านแม่ละนา

บ้านแม่ละนา เป็นหมู่บ้านชาวไทใหญ่ (ไต) เป็นส่วนหนึ่งของเขตการปกครองของ อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน มีประวัติศาสตร์ในการสร้างบ้านเฮ็ดเมืองนานกว่า 200 ปี เดิมทีชาวบ้านแม่ละนาอพยพมาจากประเทศพม่า นำโดยนายฮ้อยสาม เดิมที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ที่เอิ่งข้าง ประมาณ 20 หลังคาเรือน ต่อมาได้เกิดการเจ็บป่วยและตาย จึงเกิดการย้ายถิ่นฐาน ส่วนหนึ่งเข้ามาตั้งถิ่นฐานที่แม่ละนาประมาณ 10 หลังคาเรือน นำโดย ส่างกี และอีก 10 หลังคาเรือนได้ย้ายไปที่เวียงแหง ต่อมาส่างกีก็ย้ายไปที่เวียงแหง ชาวบ้านจึงได้ขอให้นายส่างทุนขึ้นเป็นผู้นำคนใหม่ของแม่ละนา ต่อมาเมื่อทางการเข้ามาจึงได้แต่งตั้งผู้นำทางการขึ้น คือ สิบเอกปัญญา (กำนัน) ซึ่งเป็นผู้นำอย่างเป็นทางการคนแรก ไม่นานสิบเอกปัญญาได้ย้ายไปอยู่ที่อื่น จึงมีการเลือกผู้นำคนใหม่ (เป็นกำนัน) ซึ่ง นายทุน ได้รับเลือกเป็นผู้นำคนต่อมา (กำนัน) ตั้งแต่สมัยสิบเอกปัญญา จนถึงปัจจุบัน แม่ละนามีกำนันมาทั้งหมด 8 คน และผู้ใหญ่บ้าน 3 คน ปัจจุบันผู้ใหญ่บ้านคือ นายชรินทร์ จรรยาไพรจิต (พ.ศ. 2554) บ้านแม่ละนา เดิมชื่อแม่ลัดนา เนื่องจากมีแม่น้ำไหลผ่านทุ่งนา และหมู่บ้าน ต่อมามีการออกเสียงเพี้ยนจนกลายเป็นแม่ละนา คนในชุมชนเล่าว่าในสมัยก่อนบริเวณที่ตั้งหมู่บ้านเป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์และมีสัตว์ป่าชุกชุม อาทิ เสือ กวาง หมูป่า ช้างป่า วัวแดง และสัตว์อื่นๆ นอกจากนี้ยังเป็นพื้นที่ๆ มีน้ำเหมาะสมในการตั้งที่อยู่อาศัยและทำการเกษตร เมื่อนายฮ้อยสามซึ่งเป็นคนไทใหญ่มาจากพม่าได้มาทำการสำรวจพื้นที่บริเวณนี้และเห็นว่ามีความอุดมสมบูรณ์ จึงได้ทำการถางพื้นที่โดยใช้ช้างในการชักลากไม้ใหญ่และปรับเปลี่ยนเป็นที่นา ปลูกสร้างกระท่อมเป็นที่อยู่อาศัยในภายหลังได้เกิดร่องน้ำใหม่ไหลผ่าน เรียกว่า แม่น้ำแม่ละนาดังเช่นในปัจจุบัน ประชากรในหมู่บ้านแม่ละนาส่วนมากเป็นชาวไทใหญ่ที่อพยพมาจากประเทศพม่า พูดภาษาและแต่งกายแบบไทใหญ่ นับถือศาสนาพุทธมาแต่ครั้งอดีต เมื่อตั้งหมู่บ้านก็มีการสร้างวัดแม่ละนา ชุมชนมีอายุเก่าแก่มากกว่า 200 ปี คนที่อยู่ในปัจจุบันส่วนมากสืบเชื้อสายมาจากบรรพบุรุษดั้งเดิม และมีบางคนที่ได้อพยพมาจากประเทศพม่าระหว่างที่มีการสู้รบตามแนวชายแดน ตระกูลเก่าแก่ที่สุดในบ้านแม่ละนา คือ ตระกูลวงศ์เมือง และ ตระกูลวงศ์จันทร์ ปัจจุบันบ้านแม่ละนามีประชากรทั้งสิ้น 704 คน จากทั้งหมด 165 ครัวเรือน