ภายหลังเหตุการณ์ธรณีพิบัติภัยสึนามิ เมื่อ 26 ธันวาคม 2547 โครงการฟื้นฟูวิถีชีวิตชุมชนดังเดิม และการจัดการระบบนิเวศที่ยั้งยืนของเกาะลันตา ได้ก่อตั้งจากเจตนารมณ์ของภาคประชาชนภายในเกาะลันตา หน่วยงานภาครัฐในพื้นที่ องค์การบริหารส่วนตำบล และกลุ่มอาสาสมัครที่ได้เข้ามาช่วยเหลือชุมชน ในช่วงเหตุการณ์สึนามิ และองค์กรภาคีต่าง ๆ โดยงบประมาณได้รับการสนับสนุนจากโครงการพัฒนาแห่งสหประชาติ การฟื้นฟูวิถีชีวิตทั้งการซ่อมบ้าน ซ่อมแซมเรือ ฟื้นฟูอาชีพรวมทั้งการการฟื้นฟูวิถีชีวิตประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดิมของชาวลันตา ซึ่งประกอบด้วย ชาวไทยเชื้อสายจีน มุสลิม พุทธ และชาวเล (อุรักลาโว้ย) คือภารกิจหลักโดยมุ่งเน้นให้คนในชุมชนเป็นแกนหลักการพัฒนา จัดตั้งเป็นองค์กรชุมชนเพื่อดำเนินการกำหนดแผนพัฒนาชีวิตชุมชนท้องถิ่น ได้ด้วยตนเอง รวมถึงการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติร่วมกับองค์กรของรัฐ ทั้งนี้เพื่อให้เป็นสมบัติอันล้ำค่าทางธรรมชาติ ประเพณีและวัฒนธรรมพื้นบ้านอันดีงามมีไว้ให้ลูกหลาน คนทั่วโลกที่แวะเวียนมาเกาะลันตาได้ชื่นชม กลางปี 2548 คณะทำงานทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องมีความเห็นชอบร่วมกันที่จะก่อตั้ง พิพิธภัณฑ์ชุมชนเกาะลันตา โดยการปรับปรุงอาคารที่ว่าการอำเภอเกาะลันตาขึ้นใหม่ ซึ่งสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 และใช้เป็นที่ว่าการอำเภอมาตั้งแต่ 2444 2541 รวม 97 ปี ทั้งนี้เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมและศูนย์การศึกษาเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของชุมชนลันตาจากแหลมมาลายู ถึงเกาะลันตา และเริ่มปรับปรุงในปี 2549