เป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อยและมีห้องโถงกว้างขวางใหญ่โต ถ้ำมีสองชั้น คือชั้นแรกเสมอกับพื้นราบและชั้นใต้ดิน ภายในถ้ำมีพระพุทธรูปปางต่าง ๆ หลายองค์ นอกจากนี้ ถ้ำสุมะโนยังเป็นสถานที่วิปัสนาปฏิบัติธรรม ของพุทธศาสนิกชนที่มีชื่อเสียงโด่งดังในกลุ่มของผู้ที่แสวงธรรมอีกด้วย