พระธาตุภูขวางเป็นพระธาตุเจดีย์ที่มีการบรรจุพระเกศาของพระพุทธเจ้าสมัยที่พระพุทธเจ้ายังทรงมีพระชนมชีพอยู่ ให้ไว้แก่พระอานนท์ 3 เส้น ซึ่งพระอินทร์ได้นำไปบรรจุไว้ในถ้ำบนภูเขาแห่งหนึ่ง และทรงตรัสว่าเมื่อพระองค์ทรงเสด็จปรินิพพานแล้วให้นำพระธาตุข้อมือขวามาบรรจุไว้ด้วยกันกับพระเกศา ต่อมาในสมัยที่พระยาศรีจอมธรรมเป็นเจ้าเมืองพะเยาจึงได้สั่งให้สร้างพระธาตุเจดีย์ขึ้นและอัญเชิญพระธาตุมาประดิษฐานไว้ ณ ดอยภูขวางแห่งนี้