ตำนานตาแฮก เป็นนิทานพื้นบ้านอีสานประเภทนิทานอธิบายเหตุเพื่อจะตอบคำถามว่า “ทำไมต้องไหว้ผีตาแฮกก่อนทำนา” (ตาแฮก-ผีประจำไร่นา) ชาวอีสานจะไหว้ผีตาแฮกในบุญเดือนหก หลังจากบุญบั้งไฟ และบุญเดือนสิบเรียกว่าบุญข้าวสากหรือสลากภัต ซึ่งเป็นฤดูที่ข้าวในนากำลังเริ่มตั้งท้องและออกรวง ไหว้ผีไร่นาในเดือนสิบ บางท้องถิ่นเรียกว่าไหว้แม่โพสพ
ตำนานตาแฮก กล่าวว่า ครั้งหนึ่งนานมาแล้วมีบุตรชายกุฎุมพีผู้หนึ่ง เมื่อบิดาสิ้นชีพได้ทิ้งทรัพย์สินจำนวนมากไว้กับบุตรชาย มารดาได้เลือกหญิงผู้มีตระกูลเสมอกันมาเป็นภรรยา อยู่กินกันฉันสามีภรรยาเป็นเวลานานแต่ไม่มีบุตรสืบสกุล มารดาจึงหาหญิงอื่นมาให้เป็นภรรยาอีกคน ไม่นานภรรยาน้อยตั้งครรภ์จะมีบุตร ภรรยาหลวงก็สมัครใจรักใคร่กับภรรยาน้อยด้วยดี เห็นสามีหลงรักใคร่ภรรยาน้อยมากจึงผูกใจอาฆาต แต่ก็ยังทำตนเป็นมิตรจนภรรยาน้อยตายใจ
ครั้นเมื่อภรรยาน้อยตั้งครรภ์ ภรรยาหลวงก็หลอกให้นางกินยาจนแท้งลูก เมื่อตั้งครรภ์อีกครั้งหนึ่งภรรยาหลวงก็นำยาแท้งให้นางกินจนแท้งลูกเช่นเดิม ครั้นเมื่อนางตั้งครรภ์บุตรครั้งที่สาม นางจึงไปอาศัยอยู่ที่บ้านบิดามารดาของนาง ภรรยาหลวงทราบก็ส่งคนนำยามาให้กินจนภรรยาน้อยตายทั้งกลม นางภรรยาน้อยจึงผูกใจอาฆาตภรรยาหลวงทุกชาติ
เมื่อสามีทราบว่าภรรยาหลวงลอบให้ยาพิษภรรยาน้อยกินจนถึงแก่ชีวิตทั้งบุตรและนางจึงมีความแค้นภรรยาหลวงมาก ด้วยความโกรธจึงฆ่านางเสีย นางภรรยาหลวงก่อนตาย จึงตั้งจิตรอาฆาตผูกพยาบาทกับภรรยาน้อยไปทุกชาติ
ชาติต่อมา ภรรยาน้อยเกิดเป็นแมว ส่วนภรรยาหลวงเกิดเป็นแม่ไก่ ครั้นเมื่อแม่ไก่ไข่มานางแมวก็กินไข่ทุกครั้ง ครั้งสุดท้ายนาวแมวจึงกินแม่ไก่ด้วยทั้งสองจึงผูกอาฆาตกันต่อไปไม่สิ้นสุด (ปรีชา พิณทอง ๒๕๕๒) เมื่อถึงชาติที่เกิดเป็นมนุษย์ภรรยาหลวงเกิดเป็นนางยักษ์ พระพุทธองค์เทศโปรดให้ละเวรให้นางยักษ์ไปอยู่ที่ปลายนา นางยักษ์มีความรู้เรื่องเกณฑ์ฟ้าฝนจึงช่วยให้การทำนาได้ผลผลิตดี จึงเกิดพิธีเลี้ยงนาผืนแรกของนางเรียกว่าเลี้ยงตาแฮก
พิธีกรรมที่ปฏิบัติเกี่ยวกับผีตาแฮก
การเลี้ยงผีตาแฮก เลี้ยง 2 ครั้ง คือ
1. เลี้ยงก่อนทำการปักดำ
2. เลี้ยงหลังการเก็บเกี่ยว
สิ่งที่จะนำไปเลี้ยง หรือเซ่นไหว้ มีดังนี้
1. เหล้า 1 ขวด
2. ไก่ต้มสุกพร้อมเครื่องใน 1 ตัว
3. ดอกไม้ ธูป เทียน หมาก พลู บุหรี่
4. น้ำ 1 ขวด แก้ว 2 ใบ
5. กระติ๊บข้าว 1 กระติ๊บ
วิธีเลี้ยงผีตาแฮก
เมื่อเตรียมสิ่งที่จะเลี้ยงไว้เรียบร้อยแล้ว เอาใส่ตะกร้านำไปในที่ที่เป็นที่อยู่ของผีตาแฮก แล้วจัดแต่งสำรับที่นำมา จัดใส่ถาด เหล้าเปิดฝา กระติ๊บข้าวเหนียวเปิดออก น้ำและเหล้ารินใส่แก้วคนละใบ จุดเทียน ตั้งไว้พร้อมกับกล่าวเชิญชวนให้ผีตาแฮกมารับ หรือมากินของเซ่นไหว้ที่นำมาพร้อมกับบนบานให้ข้าวกล้าในนาของตนอุดมสมบูรณ์ ถ้าหากเลี้ยงหรือเซ่นไหว้หลังการทำนาก็จะเป็นการกล่าวคำขอบคุณผีตาแฮกที่ทำให้การทำนาประสบผลสำเร็จด้วยดี กะเวลาพอประมาณก็นำสำรับที่เตรียมไปเลี้ยงคนในครอบครัวที่ไปเลี้ยงผีตาแฮกด้วยก็เป็นอันเสร็จพิธี
ดูความคิดเห็น