อีกหนึ่งวิถีชาวบ้านที่สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่รุ่นสู่รุ่นของคนอีสานบ้านเฮาคือ การผลิตถ่านก้อนไว้ใช้เอง ไม่ใช่แค่เพียงใช้เองในครัวเรือนเท่านั้น แต่ทุกวันนี้ บางพื้นที่ที่มีคนสืบสานกรรมวิธีไว้นั้น เผาถ่านขายทำเป็นอาชีพรายได้ดีเลยทีเดียวล่ะค่ะ
ใจประสงค์สร้าง กลางดง กะว่าท่ง ใจขี้คร้าน กลางบ้านกะว่าดง พี่น้องเอ๋ย
คำแปล ถ้าใจสู้ (ขยัน) อยู่กลางป่าดง ก็เหมือนกลางทุ่ง ถ้าเกียจคร้านแม้อยู่กลางหมู่บ้านก็เหมือนในกลางป่า
วิถีของชาวอีสานบ้านเฮา ผู้เฒ่าผู้แก่สมัยเก่าเพิ่นพากันเป็นคนขยัน แต่ละวันไม่อยู่เฉยหานั่นหานี่ทำไปเรื่อย เหมือนอย่างที่เขาพูดกันว่า “คนอีสานบ่อึดเวียก” อีกหนึ่งวิถีชาวบ้านที่สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่รุ่นสู่รุ่นของคนอีสานบ้านเฮาคือ การผลิตถ่านก้อนไว้ใช้เอง ไม่ใช่แค่เพียงใช้เองในครัวเรือนเท่านั้น แต่ทุกวันนี้ ด้วยความที่คนสมัยใหม่ส่วนมากไม่ค่อยรู้จักและไม่ได้เรียนรู้วิธีทำสืบสานต่อ จึงทำให้ในบางพื้นที่หรือบางบ้านไม่มีถ่านไว้ใช้ แต่สำหรับบางพื้นที่ที่มีคนสืบสานกรรมวิธีไว้นั้น เผาถ่านขายทำเป็นอาชีพรายได้ดีเลยทีเดียวล่ะค่ะ
วันนี้แอดได้มีโอกาสได้ไปเรียนรู้วิธีการเผาถ่านแบบโบราณมาค่ะ เป็นความรู้ที่ดีเลยทีเดียวแอดเลยไม่ลังเลที่จะนำมาฝากทุกคนกันด้วยจ้า วิธีเผาถ่านของคนอีสานบ้านเฮาในพื้นที่แถวบ้านของแอดเขาทำกันยังไงตามแอดมาชมกันเลยจ้า
ขั้นตอนแรกจะกองไม้ที่เราต้องการทำให้เป็นถ่านมากองไว้รวมกันค่ะ จากนั้นชาวบ้านก็จะเอาฟางข้าวจากนาข้าวที่เราเก็บเกี่ยวเอาเม็ดออกแล้วมากลบทับกองไม้อีกทีนึง จากนั้นจุดไฟเผาให้ไฟไหม้ไปถึงตัวไม้ที่เรากองไว้
จากนั้นเผาทิ้งไว้เลยจ้า เผาทิ้งไว้จนไม้ที่กองไว้ไหม้จนเป็นสีดำเลยค่ะ พอไหม้หมดดีแล้ว ส่วนที่ไหม้ดีแล้วชาวบ้านจะใช้คาดหรือจอบ งัดไม้ท่อนที่ไหม้เป็นถ่านออกจากกัน ให้แตกเป็นก้อนเล็กก้อนน้อย เพื่อสะดวกต่อการใช้งาน
เขี่ยถ่านให้กระจายออกมาเพื่อตากทิ้งไว้เลย
จากนั้นนำบัวรดน้ำ หรือถัง หรือจะใช้สายยางก็ได้เช่นกันค่ะ นำถังใส่น้ำมารดใส่ถ่านที่เราเขี่ยออกมาตากไว้ ให้ไฟที่ถ่านมอดดับไปแล้วตากทิ้งไว้
ผึ่งตากแดดไว้ให้แห้ง
พอถ่านที่เราเผาไหม้ ใส่น้ำผึ่งแดดผึ่งลมเสร็จ ถ่านหายร้อน แห้งดีแล้วก็นำไปใช้ได้เลย ที่เหลือก็เก็บใส่กระสอบไว้ใช้ก่อไฟครั้งต่อ ๆ ไปค่ะ