ผญาภาษิต ผญาสุภาษิต คือผญาที่ยกมากล่าวเพื่อให้เข้ากับเรื่องที่สนทนากันเป็นเชิงแสดงความคิดเห็น บางครั้งแฝงอารมณ์ขันไว้อย่างแนบเนียน เป็นถ้อยคำที่มีความหมายลึกซึ้งกินใจแฝงคติอยู่ด้วยมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ เว็บไซต์อีสานร้อยแปดรวมรวมผญาประเภทผญาภาษิตมากกว่า 100 บท
คำศัพท์บางคำไม่ปรากฎในปัจจุบัน เป็นคำศัพท์อีสานโบราณ หรืออาจจะมีการเขียนแตกต่างไปจากปัจจุบัน สามารถเรียนรู้ภาษาอีสานได้ที่ พจนานุกรมภาษาอีสาน
นอนหลุ่มให้นอนหงาย นอนเทิงให้นอนคว่ำ
แปลว่า คนข้างล่างให้นอนหงาย นอนข้างบนให้นอนคว่ำ
ความหมาย ใช้เตือนคนผู้น้อยผู้ยาว์ให้ดูผู้ใหญ่ คนที่เป็นใหญ่ก็ให้ดูแลลูกน้อง
ไปไฮ่บ่ให้มาดาย หักไม้ตายมาแก้งกันหม้อ
แปลว่า ไปป่าให้หาฟืนมาก่อไฟ เพื่อทำอาหาร
ผู้กินกินพอฮาก ผู้อยากอยากพอตาย
แปลว่า คนกิน กินจนอ้วก คนหิว หิวแทบตาย
ความหมาย ใช้เตือนคนให้รู้จักความพอดี
เห็นช้างบ่ให้ขึ้นเคอ เห็นเสอ (เสือ) บ่ให้ขึ้นไม่
แปลว่า เห็นช้างไม่ให้ขึ้นเครือ เห็นเสือไม่ให้ขึ้นต้นไม้
ความหมาย ใช้เตือนคนที่ทำอะไร ไม่ถูกต้องกลัวจะเป็นอันตราย
เอิ้นกินแล่นใส่ เอิ้นใช้แล่นหนี
แปลว่า เรียกกินวิ่งเข้าใส่เลย เรียกใช้รีบวิ่งหนี
ความหมาย คนขี้เกียจ เกี่ยงงาน หนีงาน
ควายบ่กินหญ้า แม่นซิคมกะเขาหั
หมูบ่กินฮำ แม่นซิตี้กะดังเว้อ
แปลว่า ควายไม่กินหญ้า ต่อให้ข่มเขาหักจนหัก ก็ไม่กิน หมูไม่กินรำ ต่อให้ตีจนจมูกบาดเจ็บ ก็ไม่กิน
ความหมาย อย่าบังคับคนให้ทำในสิ่งที่ไม่ชอบ ผลงานออกมาจะไม่ดี)
แนวหมากค้อ บ่ฮ่อนหล่นไกลกก
แนวผมดก บ่ฮ่อนมีหัวล้าน
แปลว่า ผลค้อ หล่นไม่ไกลต้น พันธุกรรมคนผมดก ลูกก็จะผมดกเหมือนกัน
ความหมาย ลูกไม้ย่อมหล่นไม่ใกลต้น คนที่เกิดกับคนที่มีผมดกก็คงจะไม่มีหัวล้าน
คั่นแมงวันเหม็นขึ้น คาวโคงฟ้าซิผ่า
งูกินเขียดอีโม่ ดินดว่ำโลกทะลาย
ความหมาย ถ้าความลับถูกเปิดเผยดวามจริงก็จะปรากฏ เพราะไม่มีใครเก็บความลับให้
เห็นหีบสิ้น อย่าวางปาปบใส่
ลางห่าหีบสิ้นไหม้ ยังซิได้อ่าวหา
แปลว่า เห็นปิ้งเนื้ออย่าทิ้งปิ้งปลา ถ้าปิ้งเนื้อไหม้จะได้กินปิ้งปลา
ความหมาย ได้หน้า อย่าลืมหลัง
อ้างอิง