ธาตุก่องข้าวน้อย

วันนี้อีสานร้อยแปดสิพาที่น้องไปเที่ยวเมืองยโสธร ที่มีตำนานเรื่องเล่ามาแต่โบราณ หลายคนคงจะเคยได้ยินเรื่อง “ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่” โศกนาศกรรมตำนานมาตุฆาตที่เล่าต่อกันมาจนถึงทุกวันนี้ และมีหลักฐานเป็นพระธาตุก่องข้าวน้อยให้คนรุ่นหลังได้กราบไหว้บูชากัน

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือที่นิยมเรียกกันว่า พระธาตุก่องข้าวน้อย หรือ พระธาตุบ้านทุ่งสะเดา เป็นเจดีย์เก่าแก่ศิลปะแบบขอม ตั้งอยู่กลางทุ่งนา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 9 กิโลเมตร ไปตามทางหลวงหมายเลข 23 (ยโสธร-อุบลราชธานี) กิโลเมตรที่ 194 เลี้ยวซ้ายไปอีก 1 กิโลเมตร

ที่นิยมเรียกกันว่า “พระธาตุก่องข้าวน้อย” นั้นคงผิด เพราะว่าคำว่า “พระธาตุ” นั้นจะต้องบรรจุพระบรมสารีริกธาตุขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า แต่ “ธาตุก่องข้าวน้อย” นั้นบรรจุกระดูกของสามัญชนคนธรรมดา เพราะฉะนั้นเรียก “ธาตุก่องข้าวน้อย” ถึงจะถูกต้อง

ธาตุก่องข้าวน้อยเป็นเจดีย์ก่ออิฐถือปูน รูปทรงแปลกไปจากเจดีย์โดยทั่วไป คือมีลักษณะเป็นก่องข้าว องค์ธาตุเป็นเจดีย์เหลี่ยมย่อมุมไม้สาม ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส กว้างด้านละ 2 เมตร ก่อสูงขึ้นไปประมาณ 1 เมตร ช่วงกลางขององค์ธาตุมีลวดลายทำเป็นซุ้มประตูทั้งสี่ด้าน ถัดจากช่วงนี้ไปเป็นส่วนยอดของเจดีย์ที่ค่อยๆ สอบเข้าหากัน ส่วนยอดรอบนอกของธาตุก่องข้าวน้อยมีกำแพงอิฐล้อมรอบขนาด 5×5 เมตร นอกจากนี้บริเวณด้านหลังองค์ธาตุมีพระพุทธรูปอยู่องค์หนึ่งก่อด้วยอิฐ นับถือว่าศักดิ์สิทธิ์มาก และในเดือนห้า (เมษายน) จะมีการประเพณีสรงน้ำพระและปิดทอง เชื่อกันว่าถ้าไม่ทำเช่นนี้ฝนจะแล้งในปีนั้น

มีอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 23-25 (สมัยอยุธยาตอนปลาย) ประวัติของการสร้างธาตุแห่งนี้แตกต่างไปจากธาตุอื่น ๆ ที่มักเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา โดยเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าว่า มีชายหนุ่มชาวนา (บ้างว่าชื่อ ทอง) ที่ได้ทำนาทั้งชีวิต วันหนึ่งในเวลาเที่ยงรู้สึกเกิดอาการร้อนรนและความหิวโซ มารดาของหนุ่มชาวนาได้ส่งข้าวมาช้า เขาโกรธมารดาและทำร้ายใส่มารดา จนเกิดหกล้มและเสียชีวิต เขากินข้าวที่มารดาส่งมาให้ แต่ก็ไม่หมดก่อง และลูกชายก็เห็นมารดาเสียชีวิตบนพื้น จึงรู้สึกเสียใจมากที่ได้ทำผิดไป จึงได้สร้างธาตุก่องข้าวน้อยแห่งนี้ขึ้นมาเพื่อชดใช้บาปกรรม

นอกจากนี้แล้วบริเวณรอบ ๆ องค์ธาตุ กรมศิลปากรได้ค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีต่าง ๆ เกี่ยวกับการอยู่อาศัย ณ ที่แห่งนี้ ของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ของไทย และภาพเขียนสียุคเดียวกับโบราณสถานบ้านเชียงด้วย

https://th.wikipedia.org/wiki/ธาตุก่องข้าวน้อย

นิทานพื้นบ้านเรื่อง “ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่”
นิทานเรื่องก่องข้าวน้อยฆ่าแม่ เป็นนิทานพื้นบ้านที่เล่าต่อกันมาตั้งแต่สมัยปู่ย่าตายาย เรื่องมีอยู่ว่า ครอบครัวชาวนาครอบครัวหนึ่งมีลูกชายชื่อทอง วันหนึ่งแบบแอกออกไปไถนาแต่เช้ามืด ไถนาไปได้หลายแปลงจนตะวันขึ้นโด่ง เวลาสายเกือบเที่ยงแล้ว ผู้เป็นแม่ก็ไม่ยอมมาส่งข้าวซักที ความหิว ความโมโหก็ทยอยเพิ่มขึ้นมากขึ้นเรื่อยๆ ตาก็ลาย หิวก็หิว
ทางฝั่งผู้เป็นแม่เนื่องจากไม่สบายเป็นไข้ เช้านั้นอาการหนัก กว่าแม่จะลุกมานึ่งข้าวหุงหาอาหารก็สาย เลยทำให้มาส่งข้าวช้า
พอมาถึงแปลงนา ผู้เป็นแม่ทั้งวิ่ง ทั้งรีบ จนเกือบล้มก็มี ฝ่าย “บักทอง” เห็นแม่มาพร้อมกับก่องข้าวน้อย บวกกับความโมโหหิว คิดว่าข้าวที่แม่เอามาส่งคงไม่อิ่มเป็นแน่ จึงลุกขึ้นมาต่อว่าแม่
บักทอง : “แม่มัวทำอะไรอยู่   รู้หรือเปล่าว่าข้าหิวจวนจะเป็นลมอยู่แล้ว”
แม่หยุดยืนหอบหายใจถี่ๆด้วยความเหนื่อยเนื่องจากเดินฝ่าเปลวแดดมาเป็นระยะทางไกล
แม่ : “อย่าโกรธเลยลูก แม่เป็นไข้ไม่ค่อยสบายพอลุกขึ้นไหวก็รีบหุงข้าวหุงปลาแล้วเอามาให้ลูกนี่แหละ”
บักทอง : “แล้วทำไมถึงเอาข้าวใส่กล่องใบเล็กนิดเดียวมาให้ข้าจะพอกินได้ยังไง”
แม่ : “ถึงกล่องจะเล็ก แต่แม่ก็อัดข้าวมาแน่นนะลูก”
บักทอง : “พูดมากอยู่นั่นแหละ รีบส่งข้าวมาให้ข้าเร็วเข้า”
ว่าแล้วบักทองก็ใช้ไถไล่ตีแม่ แล้วเอาข้าวมานั่งกิน ข้าวก่องน้อยๆแท้ๆ แต่กินยังไงก็ไม่หมด อิ่มจนจุกแล้วข้าวก็ยังไม่หมดกล่อง จึงสำนึกขึ้นมาได้ รีบวิ่งไปหาแม่ แต่อนิจจาผู้เป็นแม่นั้นนอนแน่นิ่ง บักทองจะเรียกยังไงผู้เป็นแม่ก็ไม่ขานตอบ เพราะแม่ได้สิ้นลมหายใจไปแล้ว บักทองได้แต่สำนึกร้องไห้กอดศพแม่ หลังจากนั้นมา บักทองจึงได้สร้างธาตุขึ้นมา เพื่อให้กระดูกแม่ และไว้เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับแม่ เราจึงเห็นธาตุก่องข้าวน้อยจนถึงทุกวันนี้

แกลเลอลี่ภาพ นิทาน ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่

เนื้อเพลง ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่
ณ ลุ่มน้ำชี ถิ่นนี้พี่น้อง หมู่บ้านตาดทองก่อตั้งนานมา มีองค์พระธาตุที่คนบูชา ขนานนามว่า ธาตุก่องข้าวน้อย…
ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่โตตาย หิวจนตาลาย ไถนาเหงื่อย้อย โมโหหุนหัน จนตะวันสูงลอย ฮึดฮัดรอคอย แม่บ่เอาข้าวมา
ส่วนแม่ผู้เฒ่า เย้าเย้าวิ่งย่ำ จนตั๋วคะมำ ตกคันแทนา กลัวลูกจะหิว รีบลิ่วแล่นมา จวนจะถึงปลายนา อยู่ท้ายปลายดอน
หำทองเอ๋ย หำทองเอ๋ย แม่มาแล้ว ข้าวกับแจ่ว ปิ้งไก่ยังฮ้อน มากินสาอย่ามัวแง่งอน กินข้าวก่อนแดดสายพอแฮง
ทองโมโห ลุกโผขึ้นมา งุ่นง่านชี้หน้า สองตามันแดง กูหิวแทบตาย ไถนาหลายแปลง หิวแทบลงแดง มึงมัวทำอะไร อะไร อะไร
ข้าวกะเอามาก่องน้อยน้อย สิพอน้ำย่อย กูได้จั่งใด๋ แม่บอกก่องน้อยก็ยัดจนแน่นใน กินเถิดดวงใจ อย่ามัวโกรธาหล้าเอย
ทองคว้าไถ ไล่ตีแม่ ชีวิตแม่แก่ก็มรณา เลือดแม่หยด แสมพื้นพสุธา ทุกทั่วหล้าว่าบักทองทรพี ก่อนมันตาย ให้ใช้ค่าน้ำนม
ให้มันก่ออิฐถมเป็นองค์เจดีย์ พวกเราจึงเห็นอยู่ทุกวันนี้ นั่นแหละเจดีย์บักทองฆ่าแม่ นั่นแหละเจดีย์บักทองฆ่าแม่

แผนที่ ธาตุก่องข้าวน้อย