วิธีการทอเสื่อ ของภาคอีสาน

ประวัติความเป็นมาของเสื่อ

การทอเสื่อมีมายาวนานตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เนื่องจากชาวบ้านส่วนใหญ่ทำอาชีพเกษตรกรรม เมื่อว่างจากการทำเกษตรกรรม ก็จะมีการประกอบอาชีพเสริม วิธีการทอเสื่อ หรือในภาษาอีสานเรียกว่า การต่ำสาด เพื่อนำมาใช้ในชีวิตประจำวันและสร้างรายได้ บางครัวเรือนก็ทำเป็นอาชีพหลักเพื่อสร้างรายได้ให้แก่ครอบครัว การทอเสื่อเป็นภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่น ที่นำเอาต้นกก ต้นไหล หรือต้นผือ มาสอย(กรีดแบ่งให้เป็นเส้นบางๆ) ผึ่งแดดให้แห้งแล้วนำไปย้อมสีตามที่ต้องการ จากนั้นนำไปทอเป็นผืนๆเพื่อนำไปใช้งาน

ลักษณะของต้นกก

ต้นกกมีลักษณะเหมือนหญ้า แต่กกจะมีลำต้นเป็นทรงสามเหลี่ยมหรือสามมุม ดอกจะมีลักษณะเป็นฝอยๆ ลำต้นจะไม่แตกกิ่งเหมือนพืชชนิดอื่น ต้นกกมักจะเกิดในที่ชื้นแฉะ ขึ้นตามหนอง บึง

ลักษณะของต้นไหล

ไหลเป็นไม้ล้มลุก มีลักษณะเป็นทรงกลม แตกกอ ลำต้นเหนียว ใบแผ่ออกเป็นแฉกตรง ไม่ห้อยลู่เหมือนกก เป็นไม้ที่ชอบแดด นิยมปลูกในดินที่ชื้น ส่วนมากชาวบ้านจะปลูกไว้ข้างบ้านของตัวเอง เวลาจะใช้งานก็จะสะดวก

ต้นไหล วัตถุดิบที่สำคัญสำหรับการทอเสื่อ

ลักษณะลำต้นของต้นไหล

ลักษณะของต้นผือ

ต้นผือจะมีลักษณะคล้ายต้นกกมาก จะมีลักษณะเหมือนหญ้า ดอกจะมีลักษณะฝอยๆ มีลำต้นตันและเป็นทรงสามเหลี่ยมเหมือนกันกับต้นกกแต่เหลี่ยมจะมีความคมกว่า ลำต้นไม่แตกกิ่ง มักเกิดตามที่ชุ่มชื้น ขึ้นตามหนอง บึง ห้วย

อุปกรณ์ในการทอเสื่อ

• กกหรือไหล

ต้นไหลที่ยังไม่ย้อมสี

• กรรไกร

กรรไกร อุปกรณ์ใช้งาน

• เชือกไนลอนหรือเชือกเอ็น

เชือกไนลอน

• ฟืมทอเสื่อ

ฟืมต่ำสาด

• โฮงทอเสื่อ

โฮงต่ำสาด การทอเสื่อจะต้องมีโฮงทอเสื่อก่อน

• ไม้สอดกก

ไม้สอดกก

• สีย้อมกก

สีย้อมกก

วิธีการทอเสื่อ

ขั้นตอนที่ 1 การสอยต้นกก

• ตัดต้นกกสด
• คัดเลือกต้นกกที่มีขนาดเท่ากันไว้ด้วยกัน
• นำต้นกกที่คัดแล้วมาสอยเป็นเส้นเล็กโดยใช้มีดแหลมปลายคม
• นำเส้นกกที่สอยแล้วมาผึ่งแดดให้แห้ง
• พอตากเสร็จแล้วก็มัดเป็นมัดๆรอการย้อมสี

ต้นไหลที่ยังไม่ย้อมสี

ขั้นตอนที่ 2 การย้อมสี

• เลือกซื้อสีสำหรับย้อมกกสีต่างๆ ที่มีสีสันสวยงาม เช่น สีแดง สีชมพู สีเหลือง สีม่วง สีเขียว เป็นต้น
• ก่อไฟโดยไฟที่ใช้ต้องสม่ำเสมอ
• นำปี๊บใส่น้ำพอประมาณท่วมเส้นกกนำมาตั้งบนเตารอให้น้ำเดือด พอน้ำเดือดก็นำสีที่เลือกมาเทลง
• นำเส้นกกที่คัดเลือกแล้วลงย้อมจนเพียวพอที่จะใช้ในการทอ
• นำเส้นกกที่ย้อมสีแล้วลงล้างในน้ำเปล่าแล้วนำไปตากแดดจนแห้ง พอแห้งแล้วก็นำมามัดรวมกัน โดยแยกเป็นสีแต่ละสี

ต้นกกที่ย้อมสีแล้ว

ขั้นตอนที่ 3 วิธีการทอเสื่อ

• กางโฮงสำหรับทอเสื่อ

กางโฮงสำหรับทอเสื่อ

• นำเชือกไนลอนสำหรับทอเสื่อมาโยงใส่ฟืมจนเสร็จ

นำเชือกไนลอนสำหรับทอเสื่อมาโยงใส่ฟืมจนเสร็จ

• ฟืมที่ใช้ต้องมีขนาดเท่ากับเส้นกก และฟืมแต่ละฟืมก็อาจจะใช้ทอลายไม่เหมือนกัน
• นำเส้นกกที่ย้อมสีตากจนแห้งนำมาทอเสื่อ
• เลือกสีและลายที่จะทอ จากนั้นก็เริ่มทอจนได้เป็นแผ่นผืน

เริ่มทอจนได้เป็นแผ่นผืน

• พอทอเสร็จก็ตัด แล้วนำไปตากแดดเพื่อให้สีติดทนนาน หลังจากนั้นนำไปเก็บไว้ในที่ร่ม

ตากเสื่อให้แห้งก่อนนำไปใช้งาน

เสื่อ แปลว่า