พระถั่งโปงแลง คืออะไร

เป็นคำถามที่หลายๆคนสงสัยและสอบถามกันเข้ามากับประโยคที่ว่า “พระถั่งโปงแลง” หรือ “พระทั่งโปงแลง” ความหมายคืออะไรกันแน่ ขนาดคนอีสานแท้ๆหลายคนก็ยังไม่รู้ว่าหมายถึงอะไร เคยได้ยินก็แต่ “พระถังซัมจั๋ง” ส่วนพระถั่งโปงแลงนั้นก็เคยได้ยินจากเพลงดังของพี่นางศิริพร อำไรพงษ์ ที่เพิ่นร้องเอาไว้

พระถั่งโปงแลง แดดอ่อนแสง รำไร เสียงหมากกะโหล่งคอกควาย ไล่หลังมาทางตีนบ้าน
หอมกลิ่นดอกแค เคยไต่คันแทนำกัน ก่อนอ้ายสิไปไกลบ้าน เพื่องานเพื่อฮักเฮาสอง

วันนี้ทีมงานอีสานร้อยแปดกะเลยหาข้อมูลมาฝากมาต้อนกันครับ “ถั่งโปง” หรือ “การตีโปง” คือการตีโปงในวัด สมัยเก่าๆจะมีการตีโปง หลายๆคนก็อาจจะไม่คุ้นว่าโปงมันคืออะไร เพราะหลายๆวัดแทบจะไม่มีให้เห็นแล้วในสมัยนี้

สมัยก่อนสิได้ยินเสียงโปงตอนช่วงเข้าพรรษา พระสิตีกลองแลงกับทั่งโปงเป็นจังหวะสลับกัน ประมาณช่วงสี่โมงแลง หรือพระสิทั่งโปงหรือตีกลองในยามฉุกเฉิน เป็นการเอิ้นคนไปวัด ไปประชุม (สมัยก่อนบ่อมีหอกระจายข่าว,บ่อมีเสียงตามสาย) ไปรวมโตกันอยู่วัด…สิบ่อได้ทั่งโปงพร่ำเพื่อ ถ้าได้ยินเสียงโปงไทยบ้านกะสิเข้าไปวัด แต่ถ้าเป็นขอลอ(ขอลอ คือปล้องไม้ไผ่ปล้องเดียว เจาะฮูตามยาว) สิอยู่เฮียนผู้ใหญ่บ้าน ไว้ตีขอลอเอิ้นลูกบ้านไปประชุม

โปงนิยมเฮ็ดมาจากไม้ของลำต้นแคน ไม้ดู่ ไม้ฮาด เอามาขุด มาก่น (เจาะรู) แกะลวดลายให้สวยงาม การเฮ็ดโปงบ่เเม่นการเฮ็ดเเบบธรรมดา ปราชญ์ชาวบ้านเพิ่นสิมีมื้อเฮ็ด ตั้งเเต่ตัดไม้จนฮอดเฮ็ดเเล้วเสร็จ โดยสิมีโสก(โฉลก) คือโสกกลองว่า ดังนี้ นันทะเภรี ศรีชมชื่น หื่นเมืองพรหมสมณ์อยู่สร้าง ม้างสังโฆ โพธิสัตว์ วัดพระเจ้า (โสกกลองเพล) ส่วนโสกโปงกะสิคล้ายๆอันนี้ ถ้าบ้านได๋เฮ็ดโปงบ่ถืกโสก พระ ชาวบ้านกะผิดกัน หรือวัดนั้นสิฮ้างไปเลยกะได้ (โดย : จักรมนตรี เซียงบี ชนะพันธ์)

โปงมักสิเอาแขวนไว้เทิงหอระฆัง อย่างในภาพนี้คือโปงของวัดบ้านตาแหลว ตำบลนาใหญ่ อำเภอสุวรรณภูมิ สร้างปีพุทธศักราช ๒๕๒๙ จนปัจจุบัน อายุราว ๓๑ ปี บ่อถือว่าเก่าแก่ปานใด๋ แต่กะถือว่ายังมีเก็บไว้ให้ลูกหลานได้เบิ่งเนาะครับ

การเฮ็ดโปงบ่เเม่นการเฮ็ดเเบบธรรมดา ปราชญ์ชาวบ้านเพิ่นสิมีมื้อเฮ็ด ตั้งเเต่ตัดไม้จนฮอดเฮ็ดเเล้วโดยสิมีโสก(โฉลก) คือโสกกลองว่า ดังนี้ นันทะเภรี ศรีชมชื่น หื่นเมืองพรหมสมณ์อยู่สร้าง ม้างสังโฆ โพธิสัตว์ วัดพระเจ้า (โสกกลองเพล) ส่วนโสกโปงกะสิคล้ายๆอันนี้ ถ้าบ้านได๋เฮ็ดโปงบ่ถืกโสก พระ ชาวบ้านกะผิดกัน หรือวัดนั้นสิฮ้างไปเลยกะได้ครับ

ไม้ที่เฮ็ดโปงได้ มีไม้เเคน ไม้หาด ไม้ดู่ ฯลฯครับ เเต่ชาวบ้านนิยมอีหลีนั้น ไม้ฮาด ไม้เเคน