ภาษาอีสานทั้งหมด 11031 - 11040 จาก 17431
-
ฮี่
แปลว่า : ปกปิด การปกปิดเรียก ฮี่ อัดลิ้นปี่ฮี่ลิ้นแคน ก็ว่า อย่างว่า กูจักนอนในส้วมปักตูเฮือนอัดฮี่ (กา) ติแต่ควายบักเลฮ้ายปักตูสวนบ่อัดฮี่ ติแต่แมงหมี่ฮ้ายตีนซิ่นบ่ลำเพอ เชื้อชาติแฮ้งกุยฉาบกันเอง ปูต่อปูสอนกันให้เดินตรงห่อนรือชิทำได้ (ย่า). -
ฮีด
แปลว่า : รีด บีบให้ยาวออกไป เรียก ฮีด การบีบบังคับเอาผลประโยชน์จากคนมี ไม่จำเป็นต้องรีด เพราะคนมีเขามีเลือดเนื้อ ส่วนคนจนไม่มีทั้งเลือดและเนื้อ ถ้าไม่ขูดและรีดเอาก็ไม่ได้ ต้องขูดและรีดเอาด้วย. -
ฮีต
แปลว่า : จารีต กฎ ระเบียบ ประเพณี สิ่งที่ประพฤติปฏิบัติมาเป็นเวลานาน เรียก ฮีต ฮีตนั้นไม่จำเป็นต้องมีบทบังคับเหมือนกฎหมาย หรือกฎศีลธรรมในทางศาสนา คนผู้สร้างจารีตประเพณีขึ้นเขามีจุดมุ่งหมายเพื่อรวมคนให้เป็นหมู่เป็นคณะไม่แตกแยกกัน ทั้งนี้เพื่อให้สะดวกแก่การปกครองและร่วมกันสร้างบ้านแปลงเมืองให้เจริญรุ่งเรือง อย่างว่า ผัวเมียนี้คนเดียวโดยฮีต สุขทุกข์ยังอยู่ย้าวถนอมตุ้มต่อมกัน (กลอน) บัดนี้จักกล่าวเถิงภูชัยท้าวธรงแท่นเป็งจาล ก่อนแล้ว พระก็แพงกุมารหมู่เนาในห้อง ทังหกท้าวธรงตนเฮียนฮีต หลักใช่น้อยญาณเลี้ยวล่ายงอน (สังข์) พระบาทเจ้าคลุ้มฮุ่งหาแฮง ก็บ่วางวิญญาณที่กระสันเสียได้ เพื่อคนิงเถิงแก้วกุมารีเจ็ดนาฏ บอกแก่อามาตย์ชั้นชุมฮู้ฮีตคลอง (สังข์). -
ฮีตสิบสอง
แปลว่า : ประเพณีประจำเดือนทั้ง ๑๒ เดือน เรียก ฮีตสิบสอง คือ เดือนอ้ายทำบุญเข้ากรรม เดือนยี่บุญคูณลาน เดือนสามบุญเข้าจี่ เดือนสี่บุญพระเวส เดือนห้าบุญสรงน้ำ เดือนหกบุญบั้งไฟ เดือนเจ็ดบุญชำฮะ เดือนแปดบุญเข้าพรรษา เดือนเก้าบุญเข้าประดับดิน เดือนสิบบุญเข้าสาก เดือนสิบเอ็ดบุญออกพรรษา เดือนสิบสองบุญกฐิน ทั้ง ๑๒ นี้เป็นฮีตสิบสองหรือประเพณีของคนอีสาน. -
ฮีน
แปลว่า : เครื่องสานด้วยไม้ไผ่ขนาดใหญ่ รูปกลมคล้ายยุ้ง ทาด้วยดินเหนียว สำหรับใส่ข้าวเปลือก เรียก ฮีน. -
ฮีนฮีน
แปลว่า : แสงแดงริบหรี่ เรียก แดงฮีนฮีน ถ้าโตเรียก แดงแฮนแฮน ฮูนฮูน ฮวนฮวน โดยลำดับ. -
ฮีบ
แปลว่า : รีบ เร็ว อย่างว่า บัดนี้ข้าจักลาบาทพื้นภูวนาถเทโว ก่อนแล้ว กุมภัณฑ์ถวายนอบพระกายกลอยย้าย เถิงแถวถ้ำกะไดทองสะยานฮีบ เมิลมุ่งผาสาทแก้วเฮืองฮ้านฮอดพะลัน (สังข์). -
ฮีบฮ้อน
แปลว่า : รีบร้อน อย่างว่า นางก็จัดฮีบฮ้อนคำเคร่งใสแสง นางก็กลัวตายผันแผ่นสะใบมาบิ้ง มือซวงเกี้ยวกุมภัณฑ์ทังฟั่ง นางสั่งชั้นเสียงแค้นค่อยลง (สังข์). -
ฮีบฮ่ำ
แปลว่า : เร่งคิด อย่างว่า บาคราญท้าวคนิงใจฮีบฮ่ำ (กา). -
ฮีบเฮ่ง
แปลว่า : รีบเร่ง เร่งรีบ อย่างว่า บาฮ่ำฮู้คองยากมีนาน ผายเชิงเถิงถอดตาวกำด้าม เฮวแฮงต้านอาเอยฮีบเฮ่ง นางก็ฉวยปิ่นเกล้ากำได้ด่วนลง (สังข์).