ภาษาอีสานทั้งหมด 2741 - 2750 จาก 17431
-
เขาเฮี้ย
แปลว่า : ภูเขาที่เตี้ยหรือต่ำ เรียก เขาเฮี้ย อย่างว่า เดือนดุ่งพ้นเขาเฮี้ยฮุ่งมา (สังข์) อนึ่งภูเขาที่เต็มไปด้วยไม้เฮี้ย ไม้เฮี้ยคือไม้ไผ่ป่าชนิดหนึ่ง มีปล้องยาว ไม่มีหนามเรียก ไม้เฮี้ย ไม้ไผ่เฮี้ย ก็ว่า. -
เขาเฮื้อ
แปลว่า : ภูเขาที่รกรุงรังเต็มไปด้วยต้นไม้ใหญ่และเครือเขา เดินไปมาไม่สะดวกเรียก เขาเฮื้อ อย่างว่า เดือนด่วนข้ามเขาเฮื้อฮุ่งมา (สังข์). -
เข่า
แปลว่า : อวัยวะที่ต่อขากับแข้ง เรียก เข่า หัวเข่า ก็ว่า. -
เข้า
แปลว่า : ข้าว เมล็ดพืชที่กินเป็นข้าวและใช้แทนข้าวได้ เรียก เข้า มี ๒ ชนิดคือ เข้าเจ้าและเข้าเหนียว เข้าเหนียวมีหลายชนิด คือ เข้าป้องแอ้ว เข้าแข้วงู เข้าขาวใหญ่ เข้าขาวน้อย เข้างาช้าง เข้าเกล็ดเต่า เข้าหมวยขาว เข้าหมวยแดง เข้าดอกพุด เข้าดอ เป็นต้น. -
เข้า
แปลว่า : ประเภทของเข้า เข้าที่ให้ผลช้าเรียก เข้าหนัก เช่น เข้าใหญ่ เข้าที่ให้ผลเร็วเรียก เข้าเบา เช่น เข้าดอ. -
เข้า
แปลว่า : เข้าไป, ไม่ออกมา การเข้าไปในสถานที่ หรือเข้าไปหาบุคคลเรียก เข้า อย่างว่า เมื่อนั้นน้องท่านเข้าไปคุงพี่พันแขนเร็งโญยังฮุ่งคีงคอยน้อง นั้นบ ่(สังข์). -
เข้ากก
แปลว่า : ข้าวสารที่นึ่ง หรือข้าวสารที่ตำทีแรก เรียก เข้ากก ที่ตำครั้งสุดท้ายเรียก เข้าปลาย. -
เข้ากรรม
แปลว่า : 1.)การอยู่ไฟ การอยู่ไฟของผู้หญิง เมื่อคลอดลูกแล้วจะต้องอยู่ไฟ เพื่อให้มดลูกเข้าอู่และให้มีร่างกายแข็งแรง เป็นพิธีกรรมในการออกลูกของคนโบราณ. 2.)การเข้าปริวาสมานัตและอัพภาน เรียก เข้ากรรม ธรรมเนียมมีว่า เมื่อภิกษุต้องอาบัติหนัก จะต้องอยู่กรรมเสียก่อนจึงจะเป็นผู้บริสุทธิ์ได้ การอยู่กรรมของภิกษุนี้ถือเป็นประเพณีหนึ่งในประเพณีทั้งสิบสองของภาคอีสาน หรือที่เรียกกันว่าฮีตสิบสอง. -
เข้ากล้อง
แปลว่า : ข้าวที่ตำแล้ว แต่ยังมีเปลือกติดอยู่เป็นส่วนน้อย ยังไม่ได้ซ้อม เรียก เข้ากล้อง. -
เข้าก่ำ
แปลว่า : ข้าวเหนียวดำ ข้าวเหนียวสีแดงปนดำเรียก เข้าก่ำ.