ภาษาอีสานมาใหม่ 6305 - 6314 จาก 17431
-
แฮกนา
แปลว่า : ก่อนจะลงมือทำนาแต่ละปี โบราณให้ทำพิธีแฮกนาก่อน เลือกเอาเดือน ๖ ตรงกับวันจันทร์ หรือวันพฤหัส ข้างขึ้น อย่าแฮกข้างแรม การทำพิธีแฮกก็เพื่อให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี. -
แฮก
แปลว่า : แรก ต้น เดิม ทีแรก การทำนาในครั้งแรก โบราณเรียก แฮก สิ่งที่ต้องทำให้ถูกประเพณีเสียแต่ทีแรกแล้วต่อไปจะเกิดความสุขสวัสดี โบราณกล่าวไว้ดังนี้ ๑ แฮกนา ๒ ตาแฮก ๓ ปักกกแฮก ๔ เสาแฮก ๕ แฮกเสี่ยว ๖ แฮกลาง ๗ แฮกเล่น. -
แฮ่
แปลว่า : สายรก สายรก เรียก สายแฮ่ อย่างว่า มือคัวตัดสายแฮ่ แม่เจ้าล้างอาบส่วยสรงสี แพรผืนดีเอามาตุ้ม แล้วใส่ด้งไปผอกผีพรายผายผีป่า ผีนกเค้ามันฮู้ฮ้อง กูหุก กูหุก กุกกู กุกกู แม่นลูกสูมาเอาเดี๋ยวนี้ ตั้งแต่นี้เมือหน้าลูกกู (ประเพณี). -
แฮ่
แปลว่า : แร่ หินกรวด หินกรวด เรียก หินแฮ่ อย่างว่า คนหลักเป็นคนใบ้ใจเบาคึดบ่ถืก เสียนอ หินแฮ่ไหลล่องน้ำโฮฮ้องนี่นัน (ปัสเสน). -
แฮ
แปลว่า : จัด เตรียมการ จัดทำไว้ก่อน เรียก แฮ อย่างว่า แฮดีกว่าลั้ว เอาผัวเอาเมียดีกว่าอยู่เปลี่ยว (ภาษิต) เหลือแฮงสร้างกฐินแฮบ่ได้แห่ ผู้บ่สร้างแท้แท้สังมาได้แห่มา (ผญา) เขือจ่งฟันเฮือไว้หลายลำแฮท่า หม่าเข้าไว้เต็มบ้านทั่วเมือง (เสียว) แต่นั้นเถ้าแก่ฮู้ฮัพพากย์เสินเสียง เขาหากจำเฮาหาใหม่แฮฮองซ้อน เฮานี้กำลังฮ้อนแฮงเคียวมีหย่อน ยาว่าเถ้าแถลงพ้นโพดความ แด่ถ้อน (สังข์). -
แฮ
แปลว่า : ถั่วแระ ถั่วแระ เรียก ถั่วแฮ ถั่วแฮเป็นถั่วฝักเล็กๆ. -
แฮ
แปลว่า : ผ้าเนื้อละเอียดและบาง เรียก ผ้าแฮ เป็นจีวรเรียก ผ้าคุมแฮ เป็นหมอนเรียก หมอนแฮ อย่างว่า สะพรั่งพร้อมเสวยโภชพางาย พอดีถอยสว่ายมือเมือกว้าน บาไทเทิ้งหมอนแฮเฮียงพี่ น้อยหนึ่ง ครุฑหลั่งล้นลงเข้าขาบพระองค์ (สังข์) สองคอบถ้อยถวายส่วนเสนา เงินจูมจัดแจกแฮลายลั้ว เมื่อนั้นมุนตรีแก้วกือเมืองมหาเอก ชมชื่นพร้อมพาขึ้นขาบถวาย (สังข์) ถ้าเป็นผ้าเจ้านาย เรียก แฮคำ อย่างว่า มีทังแฮคำผ้าผืนดีลั้วหลาก (ขุนทึง). -
เฮื้อย
แปลว่า : เรื้อย ล่ามวัวด้วยเชือกเส้นยาวๆ เรียก เฮื้อยเชือก. -
เฮื้อนฐาน
แปลว่า : ชื่อโรคชนิดหนึ่งมักเกิดแก่ภิกษุสามเณร ฐาน คือ ส้วมถ่าย ฐานเวจจะกุฏิ หรือส้วมถ่ายพระเณรใช้ร่วมกัน เมื่อไม่รักษาความสะอาดก็มักจะเกิดโรคเฮื้อนฐาน ถ้าจะดูความเป็นระเบียบเรียบร้อยหรือดูความสะอาดของวัด โบราณให้ไปดูที่ฐาน อย่างว่า เบิ่งวัดให้เบิ่งฐาน เบิ่งสมภารให้เบิ่งจัวน้อย (ภาษิต). -
เฮื้อน
แปลว่า : ชื่อโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง ทำให้ผิวหนังเป็นผื่นคัน เรียก เฮื้อน ขี้เฮือน ก็ว่า.