ภาษาอีสานมาใหม่ 7328 - 7337 จาก 17431
-
เหมือด
แปลว่า : ข้าวเหนียวนึ่งผสมมัน เรียก เข้าเหมือดมัน อีสานปีใดนาแล้งได้ข้าวในนาน้อยไม่พอกิน ต้องหาสิ่งของไปแลกข้าว ได้ข้าวมาไม่พอกินต้องหาเผือกหามันหากลอยมาเพิ่ม นี่จึงเป็นที่มาของเข้าเหมือดมัน อย่างว่า ผู้สาวอึดเข้ากินกลอยจนหีจ่อย (บ.) อึดแพ้หลายตายแพ้น้อย (ภาษิต) ลูกแอ่วอ้อนเขาค่อยทำครัว ฮุนแฮงอิดแอ่วกินกวนไห้ พอเมื่อไฟขางเข้าพอประมาณมันเปื่อย พ่อก็บายกาบกล้วยตองให้คู่คน (สังข์). -
เหมือด
แปลว่า : ชื่อพรรณไม้จำพวกหนึ่ง มีหลายชนิด บางชนิดใบใช้เป็นผักกินได้ บางชนิดใช้ทำยาได้ เหมือดมีชื่อดังนี้ เหมือดโลด เหมือดขน เหมือดคน เหมือดขาว เหมือดแดง เหมือดมน เหมือดปลาซิว เหมือดแอ่. -
เหมืองฝาย
แปลว่า : เหมืองที่มีทำนบกั้น คือยกคันคูของเหมืองให้สูงขึ้น มีน้ำมากกว่าฮ่องเหมือง เรียก เหมืองฝาย. -
เหมือง
แปลว่า : บ่อ รำลาง ร่องน้ำสำหรับชักน้ำเข้าไปหล่อเลี้ยงพืชที่เพาะปลูก โบราณ เรียก ฮ่องเหมือง อย่างว่า งามแต่เข้าเฮ็ดนาแคมเหมือง งามแต่เมืองมีเจ้าผู้หนึ่ง (ภาษิต). -
เหม้า
แปลว่า : ปีเถาะ เรียก ปีเหม้า. -
เหมันต์
แปลว่า : ฤดูหนาว (ป. ส.) อย่างว่า แถวเถื่อนกว้างเฮืองมาศมาลี เหมันต์กลายด่วนดนระดูฮ้อน ภูบาลดั้นเดินไพรคราวค่ำ สังข์ก่อนย้ายยวงฮ้อนแฮกพลัน (สังข์). -
เหมหงส์
แปลว่า : หงส์ทอง อย่างว่า ทัดเกษสร้อยสูญดอกโยทิกา ชุมพูพอนแขบคำหลายล้าน คือดั่งเหมหงส์ผ้ายลีลายัวรยาตร ควรค่าล้านยอย้องยอดชาย (ฮุ่ง). -
เหม็นขิว
แปลว่า : เหม็นเขียว มีกลิ่นเหม็นคล้ายๆ กลิ่นหญ้าที่ถูกตัดสดๆ เรียก เหม็นขิว. -
เหม้น
แปลว่า : เม่น ชื่อสัตว์ชนิดหนึ่งตัวเล้กขนใหญ่ยาวและแหลมคม คนโบราณเปรียบคนมีปัญญาเฉลียวฉลาดว่า คมปานขนเหม้น อย่างว่า แต่นั้นสองพรากพ้นเจียระจากนครหลวง แยงคีรีป่าขำเขาเงื้อม กลอยใจเข้าหิมวันต์แถวเถื่อน เนื้อตื่นเต้นหมีเหม้นล่วงหนี (สังข์). -
เหม็น
แปลว่า : มีกลิ่นไม่ดี เรียก กลิ่นเหม็น อย่างว่า เหม็นตดคือเหม็นขี้ เหม็นหีคือเหม็นเยี่ยว (บ.).