การไขรู หรือเจาะรูทางเดินไฟของบั้งไฟ

เถือด

การเจาะรูนี้ ให้เริ่มจากด้านท้ายซึ่งก็คือด้านที่อัด “เถือด” นั่นเอง  โดยใช้เหล็กปากจิ้งจกหมุนเจาะตรงกึ่งกลางกระบอกลงไปเรื่อยๆ จนทะลุหัวบั้งไฟ ซึ่งหมื่อแต่ละสูตร ให้ใช้เหล็กเจาะต่างขนาดกัน

เหล็กปากจิ้งจกสำหรับเจาะรูนี้ ต้องใช้ขนาดหัวเจาะที่เหมาะสมกับเส้นผ่าศูนย์กลางกระบอก และลดหลั่นเล็กลงในดินถ่านแต่ละสูตร ซึ่งมีวิธีคำนวณความโตของหัวเจาะ ดังนี้

วัดเส้นผ่าศูนย์กลางในกระบอก หักออกครึ่งหนึ่ง

• หัวเจาะโต 1 ใน 2 ส่วน ของครึ่งที่เหลืออยู่นั้น ใช้เจาะดินถ่าน3
• หัวเจาะโต 2 ใน 5 ส่วน ของครึ่งที่เหลืออยู่นั้น ใช้เจาะดินถ่าน4
• หัวเจาะโต 2 ใน 6 ส่วน ของครึ่งที่เหลืออยู่นั้น ใช้เจาะดินถ่าน5
• หัวเจาะโต 2 ใน 7 ส่วน ของครึ่งที่เหลืออยู่นั้น ใช้เจาะดินถ่าน6

ซึ่งรูด้านหัวบั้งไฟซึ่งเป็นดินถ่านที่อ่อนที่สุด จะมีขนาดเล็กที่สุด

การเจาะรูให้ตรงดิ่งอยู่กึ่งกลางตลอดนั้น ทำได้ค่อนข้างยาก เพราะหมื่อที่กระทุ้งได้ที่แล้ว อาจมีความอ่อนแข็งไม่เท่ากันทุกจุด ทำให้เมื่อบิดหมุนเหล็กเจาะรู หัวเจาะอาจเบี่ยงเบนหนีศูนย์ หรือเอียงได้ รูช่องไฟที่เอียง จะส่งผลให้บั้งไฟขึ้นไม่ตรง เมื่อขึ้นไม่ตรง ก็ขึ้นได้ไม่สูง ดังนั้นเทคนิกสำคัญของช่างทำบั้งไฟ คือทำอย่างไรจะเจาะรูได้ตรงที่สุด

เคล็ดลับการเจาะรูบั้งไฟ

เคล็ดลับการเจาะรูให้ตรง คือการเจาะรูนำทาง ไปพร้อมกันในขั้นตอนการกระทุ้ง นั่นเอง โดย เมื่อกระทุ้งหมื่อดินถ่าน จนได้ที่แล้ว ให้นำกระบอกออกมาจากรูฐาน ใช้เหล็กหัวเจาะที่เล็กที่สุด เจาะรูจากทางด้านหัวกระบอกจนทะลุ แล้วใช้ไม้ไผ่ที่เหลาให้เล็กเท่ากับรู ยาวเท่ากับความหนาของหมื่อที่กระทุ้งแล้ว เสียบอุดรูไว้ แล้วนำกระบอกไปวางบนฐานรอง ค่อยๆเติมหมื่อดินถ่าน กระทุ้งจนได้ที่ เมื่อจบหมื่อดินถ่าน ก็นำกระบอกออกจากฐานรอง ดึงไม้ไผ่ที่อุดรูอยู่ออกมา แล้วให้เหล็กเดิม เจาะรูโดยเจาะผ่านรูเดิมเข้าไป จนทะลุ ทำซ้ำลักษณะแบบเดียวกัน จนจบหมื่อดินถ่าน  การเจาะรูด้วยวิธีการนี้ จะเจาะได้ตรงดีกว่า เพราะหมื่อยังไม่หนามาก

เมื่อกระทุ้งเสร็จ อัดเถือดเรียบร้อยแล้ว ก็เข้าสู่การไขรู โดยเริ่มไขรูจากด้านเถือดบั้งไฟ และใช้เหล็กหัวเจาะขนาดที่เหมาะสม ตามที่กล่าวแล้ว เพียงแต่ว่า การไขรูที่มีการเจาะรูนำทางไว้ก่อนนี้ จะไขได้ง่าย เพราะมีรูเล็กๆนำทางไว้แล้ว หัวเจาะจะไม่เอียงหนีศูนย์ ทำให้รูที่ไขนี้ ตรงกึ่งกลางโดยตลอด โอกาสที่บั้งไฟจะขึ้นเอียงๆ หรือเฉียงๆ ก็มีน้อยลง

ที่มา

• สุจิตต์ วงษ์เทศ, ประเพณีการเซิ้งบั้งไฟ