ภาษาอีสานมาใหม่ 9198 - 9207 จาก 17431
-
ลงข่วง
แปลว่า : สถานที่สำหรับปั่นฝ้าย เรียก ข่วง ข่วงนี้ปลูกยกพื้น สูงประมาณหนึ่งศอก รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้างยาวเท่ากับจำนวนคนที่จะมาใช้ ไม่มุงหลังคา หญิงสาวชวอีสานหลังเสร็จงานนาจะมาใช้สถานที่ฝึกหัดทำฝ้ายไหมเพื่อทอผ้านุ่งห่ม ชายหนุ่มก็จะมาเกี้ยวพาราสี. -
ลง
แปลว่า : จากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ เช่น ลงจากเรือนสู่พื้นดิน อย่างว่า ค้อมว่าหมอกล่าวแล้วองค์พระบาทยินดี ทังปวงลุกเลิกลาลงห้อง ดีแก่นายครัวย้ายพานทองถวายราช ภูเบศรเจ้าเสวยแล้วเลิกไล (สังข์) การตกลงที่จะทำกิจการอย่างใดอย่างหนึ่งเรียก ตกลง ตกลงปลงใจ ก็ว่า. -
ลก
แปลว่า : หก โบราณเรียกลูกชายคนที่ ๖ ว่า ลก คู่กับลูกหญิงคนที่ ๖ ว่า อก อย่างว่า ขุนบุรมนั้นเมียเพิ่นสองคน เมียหลวงนั้นชอบกลเอ้ดแคงเป็นชื่อ ให้พากันจำจื่อลูกเพิ่นสามองค์ ชิบอกให้ตรงขุนลอทีแรก ผู้ที่สองนั้นแปลกนามขุนลกกม คนทั้งหลายนิยมลือซาเซ็งซ่า. -
ลก
แปลว่า : เล้าไก่ เล้าไก่เรียก ลกไก่ นกไก่ ก็ว่า อย่างว่า ตกตาว่าได้ลงลายม้วนบ่เป้นบุงกะวิให้เป็นต่า บ่เป้นกะซ้าให้เป้นข้องใส่หอย บ่เป้นกลอนเฮือนชิให้เป้นกลอนเล้า คันบ่เป็นอันใดแท้ชิถุยลุยลงให้เป็นไม้ลกไก่ คันบ่ได้แท้แท้ชิยอม้วนใส่ไฟ (กลอน). -
ฤา
แปลว่า : เป็นคำมาจากภาษาสันสกฤต เมื่อนำมาใช้ในภาาาอีสาน ถ้าใช้ฤษี หรือ ฤาษี ก็ใช้ รัสสี แทน อย่างว่า ยามเมื่อพราหมโณเถ้าเดินไพรไปฮอด มันก็ขอจอดยั้งรัสสีเจ้าแวะเซา เถ้าก็ก้มขาบไหว้ชุลีนอบบังคม ทูลธรรม์ยำกล่าวกลอนแถลงต้าน (เวส-กลอน). -
ฤ
แปลว่า : เป็นคำที่มาจากภาษาสันสกฤต เมื่อนำมาใช้ในภาาาอีสาน ถ้าใช้ตัว ฤ ออกเสียงเป็นสระอิ เช่น คำว่า พฤกษา อ่าน พิกษา เพี้ยนเป็น พิชสลา อย่างว่า ฟังยินฮว่านฮว่านฟ้าฮ้องเง่าระงมฝนพุ้นเยอ วาโยเผลียงล่วงควันคุงด้าวพิชสลาเสี้ยวแสนกอกางกลีบ ระดูพีชพร้อมเพ็งถ้วนเถื่อนแถว -
โรคาพาธ
แปลว่า : ความเจ็บไข้. -
เริง
แปลว่า : บันเทิงใจ อย่างว่า มือนวดน้าวนมน้องบีบเริง (กา). -
เรไร
แปลว่า : ชื่อแมลงชนิดหนึ่ง ตัวใหญ่กว่าขักจั่นเล้กน้อย ตัวสีน้ำตาล เรียก เรไร อย่างว่า เรไรฮ้องในดงเสียงส่ง (กา). -
เร็งโญ
แปลว่า : พระเจ้าแผ่นดิน พระราชา เร็งโญ เพี้ยนมาจากคำว่า ราชา อย่างว่า เลยเล่าพรากที่นั้นทูลทอดเร็งโญ อาการเห็นเพทภัยพระองค์ใบ้ ดั่งข้าพิจารณ์แจ้งในกงถ้วนถี่ หกพี่น้องดีด้วยท่านบน เจ้าเอย (สังข์).