Archive: คลังความรู้ Subscribe to คลังความรู้

ก่อนหน้านี้เฮาได้นำเสนอคำสอนเกี่ยวกับลูกที่ดีไปแล้ว ผู้ที่จะเป็นพ่อคนแม่คน อีสานโบราณเพิ่มก็มีคำสอนคำแนะนำเขียนเอาไว้เช่นเดียวกัน หน้าที่ของพ่อแม่นั้นมีอยู่หลายทาง ตามบาลีบอกมามี ๕ คือ ระวังบ่ให้ทำความชั่ว เอาแต่ดีเป็นตัวอย่าง ๒ ให้เห็นความดีเป็นดั่งแก้วถือมั่นบ่วาง ๓ ให้ลูกเฮาทั้งหลายได้ศึกษาหาเหตุ

ครรลองของคนอีสานมีคำบอกคำสอนตั้งแต่ขั้นตอนการเกิดจนถึงหลังความตาย สอดแทรกข้อคิดต่างๆโดยเอาความเชื่อโยงเข้ามา เพื่อให้มีความน่าเชื่อถือและยึดถือปฏิบัติกันมา เช่น เรื่อง “คะลำ” หรือข้อห้ามข้อปฏิบัติ บางอย่างเราไม่รู้ด้วยซ้ำว่าห้ามทำ ทำไม เพราะวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไป สังคมที่เปลี่ยนไปเลยทำให้เข้าใจสิ่งเหล่านั้นยากขึ้น

วิธีการตั้งชื่อตามธรรมเนียมประเพณีอีสาน มีเขียนบอกเอาไว้ในหนังสือประเพณีอีสานเป็นคำผญา ที่งานอีสานร้อยแปดจึงได้ทำการรวบรวมและคัดลอกมาฝากกันเช่นเคย

เรื่องละเอียดลออในทุกๆเหตุการณ์ของคนอีสาน นับว่าเป็นสิ่งที่มีสเน่ห์มากๆ ทำให้เรารู้สึกได้ว่าประเพณีมีความพิถีพิถัน และสะสมองค์ความรู้มาอย่างยาวนาน ภูมิปัญญา ประเพณีคำสอนที่ทีมงานอีสานร้อยแปดนำมาเล่าสู่กันฟังในวันนี้ ถูกเขียนบันทึกไว้ในหนังสือข่อย และถูกถอดความแปลมาอีกที มีใจความเกี่ยวกับการสอนลูกที่เกิดมาให้เป็นคนดีเป็นภาษาอีสานว่า ส่วนว่าลูกที่ดีนั้น

ขั้นตอนและวิธีการต่างๆหลังจากที่มี “การอยู่ไฟ” หลังจากนั้นก็จะมีการ “ออกกรรม” หมายถึงการเลิกอยู่ไฟ ไม่มีการ “คะลำ” กินคะลำอยู่เหมือนช่วงที่อยู่กรรม การออกกรรมนั้นก็จะมีอีกขั้นตอนที่ค่อนข้างละเอียดมากๆ วันนี้ทีมงานอีสานร้อยแปดของเราเลยขอยกขั้นตอนที่สำคัญอีกขั้นตอนหนึ่ง

คนอีสานคงจะเคยได้ยินคำว่า “คะลำ” หรือ “ขะลำ” เวลาที่เด็กๆจะทำอะไรที่แผลงๆ หรือ บางทีเราก็เคยได้ยินคนเฒ่าคนแก่บอกกล่าวตักเตือนว่าอย่าทำอย่างงั้น อย่าทำอย่างงี้เดี๋ยวมันจะคะลำ “มันสิคะลำ” บางทีก็ได้ยินคำว่า “มันบ่แม่นแนว” อีสานร้อยแปด เราได้แปลและให้ความหมายของคำว่า

ประเพณีและภูมิปัญญาต่างๆนับว่าเป็นเรื่องที่มีความละเอียดมากๆ มีขั้นตอนต่างๆนับตั้งแต่การเกิดจนถึงหลังความตาย หลังจากที่ทีมงานอีสานร้อยแปดของเราเคยได้นำเสนอประเพณีนี้เกี่ยวกับการเกิดคือ “การฝั่งสายแฮ่” และการ “อยู่ไฟ” หรือ “เข้ากรรม” ของแม่ลูกอ่อน วันนี้เราจะมาพูดถึงการออกกรรม

ภาษาอีสาน เป็นภาษาที่มีความหลากหลาย มีรายละเอียดปลีกย่อย แยกไปอีกหลายภาษาตามแต่ละท้องถิ่นหรือพื้นที่นั้น ๆ แต่ภาษาอีสานก็มีคำหรือศัพท์กลาง ๆ  ที่สามารถเข้าใจกันได้ในหมู่ชาวอีสาน คำศัพท์ภาษาอีสานหลาย ๆ คำมีความหมายใกล้เคียงกัน แต่ก็จะใช้แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ บริบทที่กำลังพูด

บุญเดือนเจ็ด หรือ บุญซำฮะ เป็นงานบุญที่ชาวอีสานจะจัดขึ้น โดยมีจุดประสงค์เพื่อปัดรังควานและขับไล่เสนียดจัญไร ตลอดจนเหล่าภูติผีปีศาจหรือสิ่งชั่วร้ายออกไปจากหมู่บ้าน คำว่า “ซำฮะ” ก็คือ “ชำระ” ที่หมายถึง ล้างให้สะอาด “บุญซำฮะ” อาจจะเรียกว่าเป็นบุญบ้าน ซึ่งนอกจากจะทำพิธีขับไล่สิ่งชั่วร้ายแล้ว

ในภาคอีสานของไทย มีหนึ่งประเพณีที่มีชื่อเสียงมาก และมีการจัดขึ้นทุกปี เป็นประเพณีที่สวยงาม ยิ่งใหญ่ และเกี่ยวข้องกับเรื่องของธรรมชาติ เป็นเรื่องของฟ้าฝน ประเพณีเดือนหก บุญบั้งไฟ เป็นประเพณีที่ชาวอีสานสืบทอดกันมาอย่างช้านาน จนในปัจจุบันนี้ก็มีการจัดขึ้นทุกปี มีการจัดขึ้นอย่างยิ่งใหญ่