Archive: คลังความรู้ Subscribe to คลังความรู้

ผญาอีสาน ที่เขียนเป็นตำรา อธิบายเกี่ยวกับการอยู่ไฟ การอยู่ไฟนั้นโบราณเผิ่นว่ายาก เรียกอยู่กรรมแท้ๆ นอนเฝ้าถ่านไฟ ทั้งบางตัวกินน้ำร้อน ทั้งจ่อยผอมโซ กินแต่ของของเค็มก็เพื่อเบาบางเพื้อ เป็นกรรมแท้แนวใด๋ก็ลำบาก หม้อก็เรียกหม้อหรรมถืกต้องโบราณเฒ่าแต่หลัง ต้องอาบแต่น้ำร้อนให้มีเลือดลมดี

หลายๆท่านที่เป็นคนอีสานบ้านเฮา คงจะเคยได้ยินภาษิตคำพังเพยว่า “บ้านฝังสายแฮ่ บ้านแพสายเบือ” หมายถึง บ้านเกิดนั่นเอง มาจากพิธีกรรมในสมัยเก่า เมื่อมีคนเกิดจะต้องมีพิธีกรรมอย่างหนึ่งคือ “ฝังสายแฮ่” แฮ่ หมายถึง รก สายที่โยงมาจากรกไปหาสะดือเรียกว่า “สายแฮ่” สายแฮ่นี้จะต้องตัด

ตำนานตาแฮก เป็นนิทานพื้นบ้านอีสานประเภทนิทานอธิบายเหตุเพื่อจะตอบคำถามว่า “ทำไมต้องไหว้ผีตาแฮกก่อนทำนา” (ตาแฮก-ผีประจำไร่นา) ชาวอีสานจะไหว้ผีตาแฮกในบุญเดือนหก หลังจากบุญบั้งไฟ และบุญเดือนสิบเรียกว่าบุญข้าวสากหรือสลากภัต ซึ่งเป็นฤดูที่ข้าวในนากำลังเริ่มตั้งท้องและออกรวง ไหว้ผีไร่นาในเดือนสิบ

ว่ากันตามฮีตคลองประเพณีอีสานอีกข้อหนึ่งเมื่อถึงคราวเดือนสิบ (15 ค่ำ เดือน 10) นั่นก็คือประเพณีบุญข้าวสาก หรือ ข้าวฉลาก หมายถึงบุญที่ให้พระเณรทั้งวัด จับสลากเพื่อจะรับปัจจัยไทยทาน ตลอดจนสำรับกับข้าว ที่ญาติโยมนำมาถวาย (ภาคกลางเรียกข้าวสารทหรือข้าวกระยาสารท) มูลเหตุที่ทำให้เกิดบุญข้าวสาก

ย้อนหลังไปในอดีต  มากกว่า  120  ปีมาแล้ว ป่าดงดิบอันกว้างใหญ่ไพศาลคั่นกลางระหว่างที่ราบลุ่มภาคกลางกับที่ราบสูงภาคอีสาน นั่นคือ  เทือกเขาพนมดงรัก มีเรื่องเล่าตำนานเกี่ยวกับดงพญาไฟ ดงพญาเย็นนี้ว่า ในสมัยหนึ่ง ขุนบรมราชาได้สร้างเมืองขวางทะบุรีขึ้น และได้ประกาศห้ามการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตในวันพระ

ด้วยประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน ทั้งที่ถูกบันทึกไว้ และ เริ่มเลือนลางหายไป เช่น ชื่อเดิมในประวัติศาสตร์ของแต่ละจังหวัดในภาคอีสาน ที่หลายๆคนอาจจะยังไม่เคยได้ยิน วันนี้ทีมงานอีสานร้อยแปดจึงได้ทำการรวบรวมข้อมูล ชื่อเดิมในประวัติศาสตร์ของแต่ละจังหวัดมาฝากครับ ไปดูกันเลยว่าแต่ละจังหวัดนั้นมีชื่อเดิมว่าอย่างไรบ้าง จังหวัดกาฬสินธุ์ (เดิมชื่อ

ทุ่งกุลาร้องไห้เป็นที่ราบขนาดใหญ่ มีพื้นที่ประมาณ 2,000,000 ไร่ มีอาณาบริเวณครอบคลุมพื้นที่ 5 จังหวัด คือ จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดบุรีรัมย์ และจังหวัดมหาสารคาม พื้นที่ส่วนใหญ่ประมาณ 700,000 ไร่ อยู่ในเขตจังหวัดร้อยเอ็ด บริเวณอำเภอโพนทราย อำเภอเกษตรวิสัย และอำเภอปทุมรัตน์ สาเหตุที่ทุ่งนี้มีชื่อว่า

หลังจากเข้าพรรษาไปได้ประมาณหนึ่งเดือน อีกหนึ่งฮีตคองประเพณีอีสานบ้านเราที่มีใช้ช่วงนี้คือ “บุญข้าวประดับดิน” ทำในวันแรมสิบสี่ค่ำ เดือนเก้า(ประมาณเดือนสิงหาคม) เป็นการนำข้าวปลา อาหาร คาวหวาน ผลไม้ หมาก พลู บุหรี่ อย่างละเล็ก อย่างละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองทำเป็นห่อเล็กๆ นำไปวางตามโคนต้นไม้ใหญ่หรือตามพื้นดินบริเวณรอบๆ

บุญเข้าพรรษา เป็นอีกหนึ่งฮีต หรือ จารีตประเพณี ตามฮีตสิบสองของอีสาน บุญเข้าพรรษาของภาคอีสานเป็นประเพณีทางพุทธศาสนาคล้ายคลึงกับทางภาคกลางคือจะมีการทําบุญตักบาตร ถวายผ้าอาบน้ำฝน สงบ จีวรและ เทียนพรรษา หากแต่ในภาคอีสานจะจัดขบวนแห่เทียน อย่างยิ่งใหญ่ และมักมีการประกวดความสวยงามของเทียนจากแต่ละหมู่บ้าน

จากการค้นหาข้อมูลของเฮาทีมงานอีสานร้อยแปด เพื่อเสาะหาความรู้เกี่ยวกับประเพณีอีสานเก่าๆมาบอกเล่าทางเว็บไซท์ พบว่าหลายๆข้อมูลมีการเก็บไว้ในหนังสือที่เป็นใบลาน หรือที่เรียกว่าหนังสือก้อม และ หนังสือผูก จาร(จารึก)ด้วยตัวไทยน้อย–อักษรตัวธรรม หนังสือที่เป็นภาษาไทยปัจจุบันหลายเล่มก็แปลมาจากตัวไทยน้อย(มีความใกล้เคียงกับภาษาลาวในปัจจุบันมาก)