Archive: คลังความรู้ Subscribe to คลังความรู้

หลายๆท่านที่เป็นคนอีสานบ้านเฮา คงจะเคยได้ยินภาษิตคำพังเพยว่า “บ้านฝังสายแฮ่ บ้านแพสายเบือ” หมายถึง บ้านเกิดนั่นเอง มาจากพิธีกรรมในสมัยเก่า เมื่อมีคนเกิดจะต้องมีพิธีกรรมอย่างหนึ่งคือ “ฝังสายแฮ่” แฮ่ หมายถึง รก สายที่โยงมาจากรกไปหาสะดือเรียกว่า “สายแฮ่” สายแฮ่นี้จะต้องตัด

ตำนานตาแฮก เป็นนิทานพื้นบ้านอีสานประเภทนิทานอธิบายเหตุเพื่อจะตอบคำถามว่า “ทำไมต้องไหว้ผีตาแฮกก่อนทำนา” (ตาแฮก-ผีประจำไร่นา) ชาวอีสานจะไหว้ผีตาแฮกในบุญเดือนหก หลังจากบุญบั้งไฟ และบุญเดือนสิบเรียกว่าบุญข้าวสากหรือสลากภัต ซึ่งเป็นฤดูที่ข้าวในนากำลังเริ่มตั้งท้องและออกรวง ไหว้ผีไร่นาในเดือนสิบ

ว่ากันตามฮีตคลองประเพณีอีสานอีกข้อหนึ่งเมื่อถึงคราวเดือนสิบ (15 ค่ำ เดือน 10) นั่นก็คือประเพณีบุญข้าวสาก หรือ ข้าวฉลาก หมายถึงบุญที่ให้พระเณรทั้งวัด จับสลากเพื่อจะรับปัจจัยไทยทาน ตลอดจนสำรับกับข้าว ที่ญาติโยมนำมาถวาย (ภาคกลางเรียกข้าวสารทหรือข้าวกระยาสารท) มูลเหตุที่ทำให้เกิดบุญข้าวสาก

ย้อนหลังไปในอดีต  มากกว่า  120  ปีมาแล้ว ป่าดงดิบอันกว้างใหญ่ไพศาลคั่นกลางระหว่างที่ราบลุ่มภาคกลางกับที่ราบสูงภาคอีสาน นั่นคือ  เทือกเขาพนมดงรัก มีเรื่องเล่าตำนานเกี่ยวกับดงพญาไฟ ดงพญาเย็นนี้ว่า ในสมัยหนึ่ง ขุนบรมราชาได้สร้างเมืองขวางทะบุรีขึ้น และได้ประกาศห้ามการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตในวันพระ

ด้วยประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน ทั้งที่ถูกบันทึกไว้ และ เริ่มเลือนลางหายไป เช่น ชื่อเดิมในประวัติศาสตร์ของแต่ละจังหวัดในภาคอีสาน ที่หลายๆคนอาจจะยังไม่เคยได้ยิน วันนี้ทีมงานอีสานร้อยแปดจึงได้ทำการรวบรวมข้อมูล ชื่อเดิมในประวัติศาสตร์ของแต่ละจังหวัดมาฝากครับ ไปดูกันเลยว่าแต่ละจังหวัดนั้นมีชื่อเดิมว่าอย่างไรบ้าง จังหวัดกาฬสินธุ์ (เดิมชื่อ

ทุ่งกุลาร้องไห้เป็นที่ราบขนาดใหญ่ มีพื้นที่ประมาณ 2,000,000 ไร่ มีอาณาบริเวณครอบคลุมพื้นที่ 5 จังหวัด คือ จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดบุรีรัมย์ และจังหวัดมหาสารคาม พื้นที่ส่วนใหญ่ประมาณ 700,000 ไร่ อยู่ในเขตจังหวัดร้อยเอ็ด บริเวณอำเภอโพนทราย อำเภอเกษตรวิสัย และอำเภอปทุมรัตน์ สาเหตุที่ทุ่งนี้มีชื่อว่า

หลังจากเข้าพรรษาไปได้ประมาณหนึ่งเดือน อีกหนึ่งฮีตคองประเพณีอีสานบ้านเราที่มีใช้ช่วงนี้คือ “บุญข้าวประดับดิน” ทำในวันแรมสิบสี่ค่ำ เดือนเก้า(ประมาณเดือนสิงหาคม) เป็นการนำข้าวปลา อาหาร คาวหวาน ผลไม้ หมาก พลู บุหรี่ อย่างละเล็ก อย่างละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองทำเป็นห่อเล็กๆ นำไปวางตามโคนต้นไม้ใหญ่หรือตามพื้นดินบริเวณรอบๆ

บุญเข้าพรรษา เป็นอีกหนึ่งฮีต หรือ จารีตประเพณี ตามฮีตสิบสองของอีสาน บุญเข้าพรรษาของภาคอีสานเป็นประเพณีทางพุทธศาสนาคล้ายคลึงกับทางภาคกลางคือจะมีการทําบุญตักบาตร ถวายผ้าอาบน้ำฝน สงบ จีวรและ เทียนพรรษา หากแต่ในภาคอีสานจะจัดขบวนแห่เทียน อย่างยิ่งใหญ่ และมักมีการประกวดความสวยงามของเทียนจากแต่ละหมู่บ้าน

จากการค้นหาข้อมูลของเฮาทีมงานอีสานร้อยแปด เพื่อเสาะหาความรู้เกี่ยวกับประเพณีอีสานเก่าๆมาบอกเล่าทางเว็บไซท์ พบว่าหลายๆข้อมูลมีการเก็บไว้ในหนังสือที่เป็นใบลาน หรือที่เรียกว่าหนังสือก้อม และ หนังสือผูก จาร(จารึก)ด้วยตัวไทยน้อย–อักษรตัวธรรม หนังสือที่เป็นภาษาไทยปัจจุบันหลายเล่มก็แปลมาจากตัวไทยน้อย(มีความใกล้เคียงกับภาษาลาวในปัจจุบันมาก)

อันว่าจาริตะนั้น ฮีตครองโบราณ เป็นประเพณีรรมเนียมสืบมาเดี๋ยวนี้ เป็นแบบแผนไว้ ความดีงามประพฤติชอบ เป็นประเพณีทำบุญ ๑๒ เดือน กล่าวไว้ในคัมภีร์ได้บ่ไข ฮีตสิบสอง คองสิบสี่ เป็นขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวอีสานบ้านเฮาที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นวัฒนธรรมแสดงถึงความเป็นชาติเก่าแก่และเจริญรุ่งเรืองมานาน