ภาษาอีสานทั้งหมด 10463 - 10472 จาก 17431
-
อโหสิกรรม
แปลว่า : กรรมที่เลิกให้ผล การเลิกแล้วต่อกัน การไม่เอาโทษกัน เรียกเพียงคำว่า อโหสิ ก็มี (ป.). -
ออ
แปลว่า : รวมกันเป็นกลุ่ม เช่น ปลาออกันที่หน้าไซหรือหน้าต้อน เรียก ปลาออ ปลาทอ ก็ว่า อย่างว่า เห็นว่าปลาทอต้อนหมายชิตำปลาแดก บาดห่าต้อนเจ้าหลูคูเจ้าฮ้งชิพายข้องปึ่งดัง (กลอน). -
อ้อ
แปลว่า : ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง ลำต้นแข็งเป็นปล้อง ข้างในกลวง มักขึ้นในที่ชื้นแฉะ เรียก ต้นอ้อ. -
ออก
แปลว่า : เรียกพ่อแม่ผู้ให้กำเนิดว่า พ่อออก แม่ออก เป็นคำที่พระภิกษุสามเณรเรียกพ่อแม่ของตน ส่วนผู้อุปถัมภ์บำรุงด้วยภัตตาหารเช้าเพลว่า พ่อออกค้ำ แม่ออกค้ำ เรียกผู้ชายที่เป็นน้องของพ่อแม่ว่า อาวออก เรียกผู้หญิงที่เป็นน้องสาวของพ่อแม่ว่า อาออก อย่างว่า อาวออกเจ้ายังฮ้ายฮู้ว่าดี นั่นเด (สังข์) บัดนี้มาฮอดเจ้าอาออกองค์กษัตริย์ หลานจักพาอาเขียวพรากวังวันนี้ อาข่งปุนปองเมี้ยนประดับไวแวนเถี่ยว จริงเถิ้น ยาอยู่ช้าเยียวย้านห่างทาง (สังข์). -
ออก
แปลว่า : ชื่อนกชนิดหนึ่ง ตัวขนาดนกยางชอบกินปลา เรียก นกออก นกกะออก ก็ว่า อย่างว่า มีทังนกกกแลนกแกง ชุมแชงแลคอก่าน ห่านฟ้าแลอินทรี เอี้ยงคลีแลนกพีด นกปีดแลนกเขา กาเวาและกะออก จอกฟ้าแลสาลิกา (เวส). -
ออกกรรม (ญ)
แปลว่า : การที่หญิงอยู่ไฟครบกำหนดแล้วออก เรียก ออกกรรม หญิงสาวอีสานที่มีลูกครบกำหนด เมื่อออกลูกแล้วต้องอยู่ไฟ สำหรับท้องสาวอยู่ไฟครบสิบห้าวัน ท้องคนต่อไปอยู่สิบวันหรือเจ็ดวันก็ได้ เมื่อครบกำหนดแล้วก็ทำพิธีออกจากไฟ เรียก ออกกรรม. -
ซ้วนตาง
แปลว่า : ช่วยเหลือค้ำจุน อุดหนุน ทำแทน -
ออกกรรม
แปลว่า : การที่ภิกษุต้องอาบัติหนักแล้วไม่เข้ากรรม เรียก ออกกรรม จะร่วมอุโบสถสังฆกรรมกับภิกษุผู้บริสุทธิ์ไม่ได้ ต้องเข้ากรรมเสียก่อน การเข้ากรรมคือ เข้าปริวาส คือการอยู่ในขอบเขตจำกัด ปกปิดอาบัติไว้กี่วันต้องอยู่ปริวาสให้ครบเท่ากับวันที่ปกปิดไว้ เมื่ออยู่ปริวาสครบแล้ว ต้องเข้ามานัตอีก ๖ วัน ต่อจากนั้นพระสงฆ์จะสวดอัพภาน คือสวดรับรองว่าเป็นผู้บริสุทธิ์แล้ว ร่วมอุโบสถร่วมสังฆกรรมกับพระสงฆ์ได้ ธรรมเนียมอีสานมีประเพณีเข้ากรรมอยู่ด้วย เป็นประเพณีที่ต้องทำในระหว่างเดือนอ้าย เรียก ประเพณีเข้ากรรม ทั้งนี้เพื่อเปิดโอกาสให้พระสงฆ์ที่ทำผิดพระพุทธบัญญัติมีโอกาสแก้ตัวได้. -
ออกลูก
แปลว่า : คลอดบุตร เรียก ออกลูก ลูกนั้นในทางพระศาสนาแยกออกเป็น ๓ จำพวกคือ อภิชาตบุตร ลูกที่ดีกว่าพ่อแม่ของตน อนุชาตบุตร ลูกที่เสมอพ่อแม่ของตน อวชาตบุตร ลูกที่เลวกว่าพ่อแม่ของตน . -
ออกใหม่
แปลว่า : ในเดือนหนึ่งๆ มี ๓๐ วันเป็นส่วนมาก สิบห้าวันแรกเป็นข้างขึ้น สิบห้าวันหลังเป็นข้างแรม ข้างขึ้นโบราณเรียก วันออกใหม่ คือวันที่พระจันทร์เริ่มสว่าง พอถึงออกใหม่สิบห้าค่ำพระจันทร์ก็สว่างเต็มดวง เรียก วันเพ็ง วันเพ็ญ ก็ว่า ส่วนวันข้างแรมเรียก วันดับ พระจันทร์อับแสงเริ่มตั้งแต่วันแรมหนึ่งค่ำไปพอถึงแรมสิบห้าค่ำก็ดับสนิท เรียกว่า เดือนดับ วันดับ ก็ว่า.