ภาษาอีสานทั้งหมด 11206 - 11215 จาก 17431
-
แฮ่
แปลว่า : สายรก สายรก เรียก สายแฮ่ อย่างว่า มือคัวตัดสายแฮ่ แม่เจ้าล้างอาบส่วยสรงสี แพรผืนดีเอามาตุ้ม แล้วใส่ด้งไปผอกผีพรายผายผีป่า ผีนกเค้ามันฮู้ฮ้อง กูหุก กูหุก กุกกู กุกกู แม่นลูกสูมาเอาเดี๋ยวนี้ ตั้งแต่นี้เมือหน้าลูกกู (ประเพณี). -
ซบตีน
แปลว่า : การก้มหัวลงแล้วยกเท้าของผู้ที่เคารพไว้บนหัวเรา -
แฮก
แปลว่า : แรก ต้น เดิม ทีแรก การทำนาในครั้งแรก โบราณเรียก แฮก สิ่งที่ต้องทำให้ถูกประเพณีเสียแต่ทีแรกแล้วต่อไปจะเกิดความสุขสวัสดี โบราณกล่าวไว้ดังนี้ ๑ แฮกนา ๒ ตาแฮก ๓ ปักกกแฮก ๔ เสาแฮก ๕ แฮกเสี่ยว ๖ แฮกลาง ๗ แฮกเล่น. -
แฮกนา
แปลว่า : ก่อนจะลงมือทำนาแต่ละปี โบราณให้ทำพิธีแฮกนาก่อน เลือกเอาเดือน ๖ ตรงกับวันจันทร์ หรือวันพฤหัส ข้างขึ้น อย่าแฮกข้างแรม การทำพิธีแฮกก็เพื่อให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี. -
นาตาแฮก
แปลว่า : ตามหัวไร่ปลายนาเราจะเลือกเอานาตาใดก็ได้ สมมุติว่าจะเชิญเจ้าของนามาอยู่ที่นี่ เจ้าของนาก็คือตาแฮก ปั้นคันนาเป็นรูปสี่เหลี่ยม กะให้ปักต้นกล้าได้ ๘ ต้น ถ้าเรามีตาแฮกเป็นผู้รักษาข้าวกล้าในนา ข้าวกล้าจะไม่ถูกวัวควายกัดกิน ปูและบ้งเพี้ยจะไม่ทำลายต้นข้าว. -
ปักกกแฮก
แปลว่า : ต้นข้าวที่เรานำมาปักในนาตาแฮกนี้ เรียก ข้าวปักกกแฮก ก่อนจะลงมือปักดำก็ให้มาปักที่นาตาแฮกนี้ ต้นกล้าที่จะปักให้เตรียมมา ๘ ต้น เสกมนต์เป็นกกๆ ว่าดังนี้ปักกกนี้พุทธรักษา ปักกกนี้ธรรมรักษา ปักกกนี้สังฆรักษา ปักกกนี้เพิ่นเสียให้กูได้ ปักกกนี้เพิ่นไฮ้ให้กูมี ปักกกนี้ให้ได้เข้าหมื่นมาเยีย ปักกกนี้ให้ได้หมื่นเยียพันเล้า ปักกกนี้ขวัญเข้าแล่นมาโฮมด้วยมนต์ครูนี้จะทำให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี (ประเพณี). -
เสาแฮก
แปลว่า : เสาเรือนที่ยกขึ้นปลูกทีแรก เรียก เสาแฮก เสาแฮกนี้มีความสำคัฯกว่าเสาทุกต้น ก่อนจะยกเสาแฮกขึ้นให้จัดเครื่องสักการะ มีข้าวตอกดอกไม้ธูปเทียน ฝ้ายไนไหมหลอดใส่ในไซ ที่โบราณให้จัดเครื่องสักการะใส่ในไซ ก็เพื่อให้เกิดชัยชนะข้าศึกศัตรูทุกอย่าง เอาไซมาแปะที่ต้นเสา แล้วผูกไซที่ปลายเสา คนหนึ่งเป็นคนถาม คนหนึ่งเป็นคนตอบ ถามว่า เอาบ่อนจุกุหมูสีนี้เถาะนอ ตอบ บ่เอา ถามว่า เอาบ่อนจิกิหางนาคนี้เถาะนอ ตอบ บ่เอา ถามว่า เอาบ่อนง่าไม้ตากถงเงินถงคำนี้เถาะนอ ตอบ เอานี่ละ แล้วผูกไซที่ปลายเสา จึงยกเสาแฮกนี้ขึ้น การทำดังนี้ถือว่าเป็นศิริมงคล นำความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพย์สินเงินทองมาให้เจ้าของเรือน (ประเพณี). -
แฮกลาง
แปลว่า : ลางสังหรณ์ที่เกิดขึ้นบอกเหตุการณ์ล่วงหน้านั้น ถ้าเป็นลางดีผู้ประสพพบเห็นก็จะประสบโชคชัยสวัสดีตลอดไป ถ้าหากลางสังหรณ์นั้นบอกเหตุร้าย ผู้ประสพพบเห็นลางนั้นก็มักจะสบกับอันตราย เรื่องเหล่านี้ถ้าเราไม่สังเกตจะถือว่าเป็นเรื่องลมๆ แล้งๆ อย่างว่า ขออาชเจ้าจอมโลกหลิงดู คำเคืองมีท่อเดียวดูไฮ้ ขอพระทรงธรรมซ้ำกูร์ณาน้าวส่ง ผายโผดให้เฮืองฮู้แฮกลาง แด่ถ้อน (ฮุ่ง). -
แฮกเสี่ยว
แปลว่า : ผูกมิตร การผูกมิตร เรียก แฮกเสี่ยว คำว่า เสี่ยว ได้แก่ มิตร สหาย เพื่อน หรือ เกลอ การผูกเสี่ยวจะทำเป็นพิธีเสียเหล้าไหไก่ตัวเพื่อเลี้ยงดูกัน หรือคนสองคนเมื่อสมัครรักใคร่กันแล้วผูกข้อต่อแขนด้วยด้ายเพียงสองเส้นก็ได้ ผู้หญิงจะเป็นเสี่ยวกับผู้ชาย หรือผู้ชายจะเป็นเสี่ยวกับผู้หญิงก็ได้ ขออย่างเดียวขอให้รักสมัครสมานประสานสามัคคีกันไปจนตลอดชีวิต การผูกเสี่ยวเป็นประเพณีที่ชาวอีสานนับถือมาแต่ดึกดำบรรพ์ ผ๔้เป็นเจ้าของประเพณีนี้ก็คือบรรพบุรุษอีสาน ถือว่าท่านฉลาดและหลักแหลมนัก ถ้าโลกทั้งโลกเป็นมิตรสหายกัน เรื่องฆ่าตีบีฑ์โบยลักเล็กขโมยน้อย หรือเรื่องวิวาทบาดหมางแย่งอำนาจวาสนากันคงไม่เกิดขึ้นแน่ ถ้าคนในโลกนี้เกี่ยวข้องกันในการเป็นมิตรสหายกัน. -
แฮกเหล้น
แปลว่า : การทำงานทีแรกไม่ว่าจะทำอะไร เช่นจะทำไร่ไถนา ทำมาค้าขาย ทำราชกิจการบ้านเมือง กระทั่งการเล่นสาว ถ้าเริ่มไปเล่นแม่ฮ้างแม่หม้ายเมียตายไปสองสามคน ตั้งใจจะเอาเมียสาว บังเอิญเกิดไม่ชอบใจ ตกลงต้องได้แม่ฮ้างแม่หม้ายเป็นเมียอีกจนได้.