ภาษาอีสานทั้งหมด 2367 - 2376 จาก 17431
-
ขมวน
แปลว่า : ยุ่ย, ผุปลาที่ถูกแมงขมวนกินเรียก ปลาเป็นขมวน. -
หมอขวัญ
แปลว่า : เป็นผู้มีความรู้และความสามารถในการขับกล่อมขวัญ สู่ขวัญ หรือเรียกขวัญ ชาวบ้านเชื่อกันว่าขวัญเป็นสิ่งที่มองไม่เห็นแต่อยู่ภายในร่างกายของคนยามปกติ เป็นสิ่งทำให้ร่างกายคนทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ เมื่อคนเจ็บป่วยหรือตกใจ ขวัญจะออกจากร่างกาย ชาวบ้านจึงต้องทำพิธีเรียกขวัญ หรือสู่ขวัญ เพื่อให้ขวัญนั้นกลับมาอยู่ในร่างกายตามเดิม และผูกมัดขวัญให้อยู่กับเนื้อกับตัวด้วยสายสิญจน์ บางครั้งก็ทำพิธีสู่ขวัญให้แขกผู้มาเยือน หรือผู้ที่จะออกนอกหมู่บ้าน เดินทางไกลเป็นเวลานานๆ หรือสู่ขวัญให้สัตว์ สิ่งของด้วย เช่น สู่ขวัญวัว ควาย สู่ขวัญข้าว เป็นต้น -
ขมวย
แปลว่า : ขุยดิน ดินที่ใส้เดือนกินกองขึ้นเป็นกองๆ เรียก ขมวยดิน ขวยดิน ก็ว่า อย่างว่า หนูกินกล้วยป๋าขวยให้ตุ่น มักเพิ่นพุ้นมาเฮื้องใส่เฮียม (ผญา). -
ข่มหลบ
แปลว่า : ไม้สองงตัวสำหรับทับหญ้ามุงหลังคา เรียก ไม้ข่มหลบ. -
ขมอง
แปลว่า : มันสมอง จิต ใจก็ว่า อย่างว่า คึดลูกเจ้าตามท้าวคั่งขมอง (กา) อุกอั่งเอ้าเหมือนไหม้แสบขมอง (ผาแดง). -
ขมอด
แปลว่า : ลำบาก, ยาก, ไร้ คนที่ไม่มีอันจะกินเรียก คนทุกข์ขมอด อย่างว่า ใผผู้ทุกข์ขมอดไฮ้อาศัยเข้าเพิ่งบุญ (โสวัตร). -
ขมอน
แปลว่า : ด่านเก็บภาษี ด่านเก็บภาษีสมัยโบราณเรียก ขมอน ปัจจุบันเรียก ขนอน อย่างว่า เจ้าปากแล้วให้มอบแองคอน ทางเดินไกลาดลีมมวลหั้น เอาขมอนเที้ยนทุกอันเวนมาก ทุกที่อ้างเมืองนั้นว่าเกษิม (ฮุ่ง). -
ขม่อม
แปลว่า : ส่วนของศีรษะตรงที่กระโหลกงอกมาบรรจบกัน เรียก ขม่อม กระหม่อม ก็ว่า . -
ขมับ
แปลว่า : กระโหลกศีรษะส่วนหน้าที่อยู่ระหว่างคิ้วกับหูเรียก ขมับ กระหมับ ก็ว่า. -
ขมิ้น
แปลว่า : ชื่อว่านจำพวกหนึ่ง มีหลายชนิด บางอย่างใช้ย้อมผ้า บางอย่างทำผงใช้ทาตัว บางอย่างใช้ทำยา เรียก ขมิ้น ขี้มิ้น เข้ามิ้น ก็ว่า เช่นขมิ้นชัน เรียก ขี้มิ้นไข ขมิ้นอ้อยเรียก ขี้มิ้นขึ้น อย่างว่า ขี้มิ้นอยู่สวนชวนกันเป็นหว้าน ชู้อยู่บ้านเป็นเพิ่นชะเลยเตย (ภาษิต).