ภาษาอีสานหมวด "ก" 383 - 392 จาก 1872
-
กระจาย
แปลว่า : กำจาย ชื่อไม้เถาชนิดหนึ่งใบและดอกคล้ายต้นฝาง ฝักคล้ายฝักส้มป่อย เมล็ดใหญ่ ใช้เมล็ดแช่น้ำสีดำใช้ย้อมผ้าได้ เรียก หมากกระจาย อย่างว่า โอนอหีเอย คันชิเมือนำอ้ายหีบ่แดงให้ย้อมครั่ง คันแม่นย้อมครั่งแล้ว ให้ลงแหล้หมากกระจาย (อ่านเจือง). ชื่อว่านชนิดหนึ่งเรียก ว่านกระจาย ใช้เป็นว่านคงยิงไม่ออกแทงไม่เข้าผู้มีว่านกระจายต้องเลี้ยงว่านปีละครั้ง ใช้เขียดหรือกบดิบเลี้ยง โยนกบหรือเขียดดินเข้าไปว่านจะดูดกินเลือดกบหรือเขียดทันทีถ้าไม่เลี้ยงว่านจะไม่ศักดิ์สิทธิ์และเจ้าของว่านจะเป็นปอบ -
กระจิบ
แปลว่า : ชื่อนกตัวเล็กๆ ชนิดหนึ่ง ร้องเสียงดังจิ๊บๆ เรียก นกกระจิบ นกจิบ ก็ว่า อย่างว่า อุมลัวเค้ากาในแกกระจอก จิบก่างกี้เจียผ้ายกะแดบดิน (สังข์). -
กระจี
แปลว่า : เขียว, อ่อน ดอกไม่เริ่มบาน สีเขียวอ่อนเรียก กระจี ขจี ก็ว่า อย่างว่า มาลาพั้วพวงกระจีแกมกิ่ง (กา). -
กระเจา
แปลว่า : ชื่อปอชนิดหนึ่ง เรียก ปอกระเจา ใช้เปลือกทำเชือกหรือวัตถุที่จำเป็น ปอนี้ส่งไปขาย นำรายได้มาเลี้ยงตนและครอบครัว. -
กระเจียว
แปลว่า : ชื่อว่านชนิดหนึ่ง ดอกเป็นช่อเหมือนดอกว่าน ชอบเกิดในป่าโปร่งที่มีดินเป็นเอือด ใช้ดอกกินเป็นอาหารได้เรียก ดอกกระเจียว อย่างว่า อย่าไปเก็บดอกว่านบ้านเพิ่นมาบาน ให้เจ้างอยชานเก็บดอกกระเจียวแคมฮั้ว (กลอน). -
กระโจม
แปลว่า : หมวกที่ทำด้วยผ้า ใช้สำหรับสวมหัวเด็ก เพื่อป้องกันแดดลม เรียก กระโจมหัว กระหม่อม ก็ว่า. -
กระโจม
แปลว่า : ชฎา หมวกสำหรับประดับศรีษะ ใช้เป็นเครื่องยศของพระราชามหากษัตริย์ หรือเจ้านายผู้ใหญ่ หรือพวกลิเก ละครใช้ เรียก กระโจม กระโจมคำ ก็เรียก อย่างว่า กระโจมคำสบเกษเกล้าเป็นเจ้าใหญ่กว่าเพิ่นทังหลาย (เวส) . -
กระโจม
แปลว่า : หมวกสีเหลือง หมวกที่ใช้ในเวลาที่ญาติโยมฮดสรงพระเถระให้มีศักดิ์เป็นสำเร็จ ยาครู ยาซา ยาท่าน ใช้หมวกสีเหลืองสวมเวลาหดสรงแล้วหมวกนี้ เรียก กระโจมหัว หว่อม ก็เรียก. -
กระโจม
แปลว่า : สถานที่พักผ่อนหลับนอนชั่วคราวของเจ้านาย เมื่อออกไปรบทัพจับศึกหรือไปเชิดเนื้อ ทำเป็นรูปทรงเหมือนเรือนยอด เรียก กระโจม. -
กระเฉด
แปลว่า : ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง ใบอ่อน และฝักใช้กินได้ มี ๒ ชนิด ที่เกิดบนบกเรียก กระเฉดบก กระถิน ก็ว่า ที่เกิดในน้ำเรียก กระเฉดน้ำ.