ภาษาอีสานหมวด "ก" 683 - 692 จาก 1872
-
กว้าง
แปลว่า : หอยขวาน ชื่อหอยชนิดหนึ่งขนาดใหญ่ ใช้กินเป็นอาหารได้ เรียก หอยกว้าง หอยกลีบกว้าง ก็ว่า อย่างว่า พี่นี้แนวนามเชื้อหอยนาหน้าต่ำ บ่มีสมเผ่าผู้หอยกว้างบ่วงชะเล (ผญา). -
กว้าง
แปลว่า : ใหญ่, ไม่แคบ โฮงที่ไม่แคบเรียก โฮงกว้าง อย่างว่า ภูเบศรสร้างท่อนท้าวกุศราชนามกษัตริย์ ปราเกียรณ์นันนอกเชียงเซ็งอ้าง นับแต่บุรีล้ำนครคนใดเปรียบ โฮงใหญ่กว้างออระทึ้มผ่านเชียง (สังข์). -
กวางโตน
แปลว่า : ลิงขนาดใหญ่ ใหญ่กว่าลิงทุกชนิด เรียก กวางโตน ลิงโทน ค่าง, ตะหลุง ก็ว่า อย่างว่า โซมโซ่เถ้ากวางโตนก้นขี้ด่าง มีแต่มันแมบลี้ปลายไม้หลอกคน (บ.). -
กวาด
แปลว่า : อวนลาก ชื่อเครื่องมือจับปลาชนิดหนึ่ง สานด้วยป่านปอหรือด้าย มีขนาดกว้างและยาว ใช้ลากไปในน้ำเพื่อจับเอาปลา เรียก กวาด มอง หรือ นาม ก็ว่า อย่างว่า แหมองช้อนดางหวิงนามหน่าง (กา). -
กวาด
แปลว่า : ต้อนเอา เช่นไปรบทัพจับศึกได้ชัยชนะแล้ว กวาดเอาคนสัตว์และสิ่งของมาด้วย เรียก กวาด กวาดต้อน ก็ว่า อย่างว่า เขาก็เฮียงความชั้นเชิญองค์เมี้ยนหมู่ต้อนเพื่อนเข้าเถื่อนกว้างผาล้านฮ่อมเหว (สังข์). -
กวาน
แปลว่า : ตำแหน่งขุนนางซึ่งมีหน้าที่ปกครองเรียก กวาน ขุนกวาน ก็ว่า อย่างว่า บ้านเมืองข้อนขุนกวานยาดไพร่ เมืองขวาได้ไก่โจ้น เมืองซ้ายได้ไก่ยอง เมืองซองได้ไก่แจ้ คราวนี้แพ้ไพร่เมือง (ภาษิต). -
กวานเข้าจ้ำ
แปลว่า : หมอผีประจำบ้านเรียกกวานเข้าจ้ำ ถ้าผีเข้าใครกวานคนนี้จะเอาเข้าไปจ้ำออก เรียก กวานเข้าจ้ำ กวานก็จัดของมีกล้วย ๑ ลูก เข้า ๑ ปั้น จับด้วยมือขวา กล่าวคำผอกผี พอว่าจบแล้ว ก็เอาของนั้นกวาดที่มือคนป่วย แล้วทิ้งเครื่องผอกนั้นไปทิศตะวันตก ผีที่มาเข้าคนก็จะออกไปแล. -
กว้าน
แปลว่า : ศาลากลางบ้าน, หอประชุม สถานที่เหล่านี้เป็นที่สาธารณะใช้ประโยชน์ร่วมกันของคนในบ้าน ถ้าจะปลูกเรือนโบราณห้ามไม่ให้ปลูกใกล้ เพราะเป็นที่พลุกพล่านไม่มีความสงบ อย่างว่าปลูกเฮือนอย่าใกล้กว้าน ปลูกฮ้านอย่าใกล้หนทาง บ่อนเข็ดขวางอย่าได้ไปต้อง ถือว่าคะลำแล. -
กว้าน
แปลว่า : ปราสาทของเมืองเรียก กว้าน อย่างว่า ทันที่ฮองฮองเหลี้ยมเฮือนคำเจืองอยู่เขาแล้ว ทังสี่ด้านดูกว้างหมื่นวาเฮวพลายเข้าเถิงเชียงดูอาจ ฝูงบ่าวน้อยเมือกว้านหมื่นเสา (ฮุ่ง). -
กว้าน
แปลว่า : หอเทพารักษ์ เมืองสมัยโบราณเขาจะปลูกกว้านคือหอเทพารักษ์ไว้ในป่าใกล้บ้านหรือตามลำน้ำ อย่างว่า แม้งหนึ่งเถิงที่ห้วยเหวตาดครำหลวง วังยาว ทบทั่งหีนเหวก้อน พะลานเพียงพื้นคนเคยพักเพิ่งที่นั้นเขาก่อกว่านประถมเถ้าชั่วลาง (สังข์).