ภาษาอีสานหมวด "ม" 361 - 370 จาก 860
-
แม่น้ำ
แปลว่า : ลำน้ำใหญ่ที่รวมของลำธารทั้งปวง เรียก แม่น้ำ เช่น แม่น้ำมูล แม่น้ำชี แม่น้ำโขง แม่น้ำเซ แม่น้ำยัง อย่างว่า นับแต่เทียวทางใต้โดยเดือนเดินถีบ พ้นขอบขั้นเถิงน้ำแม่ยม (สังข์). -
แม่บ้าน
แปลว่า : หญิงเป็นผู้แทนของชาวบ้าน หญิงชนิดนี้มักเป็นคนมีศีลธรรม ชาวบ้านนิยมนับถือตั้งให้เป็นแม่บ้าน เมื่อบ้านมีกิจการอะไรเกิดขึ้น ก็ให้หญิงชนิดนี้ไปปลุกเตินเอิ้นป่าว หญิงชนิดนี้เรียก แม่บ้าน. -
แม่แฝด
แปลว่า : หญิงที่ชอบเรียนมนต์ คาถาอาคม และทำยาแฝดเพื่อให้ชายหญิงรักกัน และหรือแตกแยกกัน เรียก แม่แฝด. -
แม่เมือง
แปลว่า : พระราชินี เรียก แม่เมือง เมื่อเจ้าเมืองไม่อยู่ แม่เมืองทำหน้าที่ปกครองเมืองแทนเจ้าเมือง อย่างว่า นัคเรศไว้วางนาถนางเมือง ทั้งปวงขุนค่อยเกลียวกลมหน้า กูก็สนเทเท้าทนทวงบ้าบ่ม จริงแล้ว จักบวชตั้งศีลสร้างสั่งสู (สังข์). -
แม่ยัง
แปลว่า : แม่ที่ทำงานไม่สำเร็จเป็นชิ้นเป็นอัน เมื่อถูกถามว่าสิ่งนั้นทำเสร็จแล้วหรือยัง เมื่อถามอะไรก็ตอบได้คำเดียวว่ายัง แม่เช่นนี้เรียก แม่ยัง. -
แม่ย่างม้าห้อ
แปลว่า : แม่ที่ใจเร็ว จะทำอะไรไม่ใช้สติปัญญาพิจารณาต้นสายปลายเหตุ มักจะตัดสินใจทำลงไปเปรียบเสมือนม้า จะไปไหนมาไหนก็วิ่งไป เข้าในลักษณะของขี้ข้า อย่างว่า ผู้ดีย่างช้า ขี้ข้าย่างไว (ภาษิต) แม่ชนิดนี้เรียก แม่ย่างม้าห้อ. -
แม่เย้าแม่เฮือน
แปลว่า : หญิงผู้ปกครองเรือนให้คนภายในเรือนอยู่เย็นเป็นสุข มีความสามัคคีพร้อมเพรียงเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน เรียก แม่เย้าแม่เฮือน แม่ย้าว ก็ว่า. -
แม่เลาะขอบฮั้ว
แปลว่า : แม่เจ้าชู้เห็นผู้ชายเดินผ่านไปผ่านมา จะร้องเรียกให้กินเข้าเซาเฮือน พูดเกี้ยวพาราสีหยิกหยอกเหมือนชายหนุ่มหญิงสาว แม่ชนิดนี้เรียก แม่เลาะขอบฮั้ว. -
แม่เลี้ยง
แปลว่า : หญิงที่เอาลูกของคนอื่นมาเลี้ยง รักและเอ็นดูเหมือนลูกเกิดในอกของตน ทำหน้าที่ของแม่โดยสมบูรณ์แบบเรียก แม่เลี้ยง. -
แม่หม้าย
แปลว่า : หญิงที่ผัวตายจาก เรียก แม่หม้าย อย่างว่า ท้าวกอดอุ้มเอาแทบเทียมฮัก ชมแพงศรีลูบเลิงเลาอ้วน หลายนางท้วงทูลคดีห้ามแก่ นางนี้เป็นแม่หม้ายใจฮ้ายอย่าชม เจ้าเอย (สังข์).