ภาษาอีสานหมวด "ฮ" 401 - 410 จาก 661
-
เฮื้อง
แปลว่า : เลื่องลือ อย่างว่า แล้วแต่งผ้าผืนอาจเอาปก ฟังยินเค็งเค็งควงธะรังลั่นสะบูบนก้อง ทุกไทเฮื้องอัมรินทร์ลงแท่น เมื่อนั้นหกพี่พร้อมวันนั้นประสูติชุม (สังข์) หลิงเห็นไม้ล่าวล้มเลียนฮ่อมเขาฮอม พุ้นเยอ ภูธรลัดเลียบพระนอมนำน้อง เห็นผากว้างเขาคำค้อยค่ำ ดอยนั้น อินทร์แต่งตั้งเขาเฮื้องฮุ่งเฮือง (สังข์) พระบาทเจ้าจาพีพลันขาน กลัวมันสังส่ำเดียระฉานฮ้าย เป็นดั่งชลทาเท้งเฮาจรผจญแดดดีดาย ตางให้เขากล่าวเฮื้องลือเท้าทั่วไตร แท้ดาย (สังข์). -
เฮื้อง
แปลว่า : ยุยง ใส่ความ อย่างว่า หนูกินกล้วยป๋าขวยให้ตุ่น มักเพิ่นพุ้นมาเฮื้องใส่เฮียง (ผญา) มีครรภ์บ่มีผัวช้อนมานทางเขาชิว่า มีลูกมีย้อนชู้เขาสิเฮื้องใส่ทาง (ย่า) เถิงเมื่อพอช่วงใช้พระบาททูลตีน ท่านนั้น ยาเล็งแลเหลือดเหลียวหลายเบื้อง เกรงท่อฝูงชังฮ้ายสีนขวัญทานโทษ เยียวว่าผู้ที่เหง้าฟังเฮื้องเฮื่อความ (ฮุ่ง). -
เฮื้องฮุ่ง
แปลว่า : รุ่งเรือง อย่างว่า สัพพะดวงดอกไม้บานเฮื้องฮุ่งไพร (สังข์). -
เฮือด
แปลว่า : เรือด ชื่อสัตว์เล้กๆ ชนิดหนึ่งอยู่ตามที่นอน กินเลือดคนเป็นอาหาร เรียก เฮือด อย่างว่า กุญชรช้างอัศดรคุณมาก ก็หากหายากแท้ทังค้ายบ่มี ส่วนว่ายูงยองฮิ้นฝูงไฮเฮือดไต่ บ่ห่อนขี้ไฮ้หาได้คู่เฮือน (ย่า). -
เฮือน
แปลว่า : สิ่งปลุกสร้างสำหรับเป็นที่อยู่อาศัย เรียก เฮือน เฮือนนั้นเฉพาะที่จำเป็นแก่ชีวิตประจำวัน มี ๓ คือ เรือนนอน เรือนครัว เรือนผม อย่างว่า ญิงใดสมบูรณ์ด้วยเฮือนสามน้ำสี่ เป็นญิงดีเลิศล้ำสมควรแท้แม่เฮือน (บ.). -
เฮือนครัว
แปลว่า : ห้องครัว , เรือนสำหรับปรุงอาหาร เรียก เฮือนครัว เฮือนครัวจะต้องให้สะอาด เก็บถ้วยโถโอจานให้เป็นระเบียบ. -
เฮือนนอน
แปลว่า : ที่เป็นที่พักผ่อนหลับนอน เรียก เฮือนนอน เฮือนนอนเป็นที่รวมความสุขทุกชนิดบรรดามี เฮือนที่เป็นศิริมงคลต้องอาศัยแม่เรือนเป็นคนมีระเบียบ อย่างว่า ชายใดมีเมียแก้วการเฮือนเฮียงฮาบ ขุนใดอำนาจกล้าเมืองบ้านฮุ่งเฮือง (สังข์) คำว่าแม่เรือนมีระเบียบ คือ รู้จักปัดกวาดเช้ดถู เก็บผ้าผ่อนแพรพรรณ เครื่องนุ่งห่มให้เป็นระเบียบเรียบร้อย. -
เฮือนผม
แปลว่า : คนที่สวยงามส่วนมากเอาใจใส่ในเรื่องผม รู้จักหวีสางชะล้างให้สะอาดทุกวัน ผู้ที่ไม่เอาใจใส่ในเรือนผมของตน โบราณว่าเป้นคนไม่ดี อย่างว่า แว่นบ่แยง ผมบ่หวี หีบ่ล้าง (ภาษิต) ส่วนน้ำ ๔ นั้นได้แก่ ๑ น้ำกิน ๒ น้ำใช้ ๓ น้ำใจ ๔ น้ำเต้าปูน น้ำเต้าปูนทุกวันนี้คนไม่เคี้ยวหมากจะเอาน้ำอะไรมาแทนให้ครบ ๔ ถ้าเอาน้ำเหล้าเข้ามาแทนดูจะไม่ถูกใจของคนโบราณกระมัง. -
เฮื้อน
แปลว่า : ชื่อโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง ทำให้ผิวหนังเป็นผื่นคัน เรียก เฮื้อน ขี้เฮือน ก็ว่า. -
เฮื้อนฐาน
แปลว่า : ชื่อโรคชนิดหนึ่งมักเกิดแก่ภิกษุสามเณร ฐาน คือ ส้วมถ่าย ฐานเวจจะกุฏิ หรือส้วมถ่ายพระเณรใช้ร่วมกัน เมื่อไม่รักษาความสะอาดก็มักจะเกิดโรคเฮื้อนฐาน ถ้าจะดูความเป็นระเบียบเรียบร้อยหรือดูความสะอาดของวัด โบราณให้ไปดูที่ฐาน อย่างว่า เบิ่งวัดให้เบิ่งฐาน เบิ่งสมภารให้เบิ่งจัวน้อย (ภาษิต).