ภาษาอีสานหมวด "ฮ" 411 - 420 จาก 661
-
เฮื้อย
แปลว่า : เรื้อย ล่ามวัวด้วยเชือกเส้นยาวๆ เรียก เฮื้อยเชือก. -
แฮ
แปลว่า : ผ้าเนื้อละเอียดและบาง เรียก ผ้าแฮ เป็นจีวรเรียก ผ้าคุมแฮ เป็นหมอนเรียก หมอนแฮ อย่างว่า สะพรั่งพร้อมเสวยโภชพางาย พอดีถอยสว่ายมือเมือกว้าน บาไทเทิ้งหมอนแฮเฮียงพี่ น้อยหนึ่ง ครุฑหลั่งล้นลงเข้าขาบพระองค์ (สังข์) สองคอบถ้อยถวายส่วนเสนา เงินจูมจัดแจกแฮลายลั้ว เมื่อนั้นมุนตรีแก้วกือเมืองมหาเอก ชมชื่นพร้อมพาขึ้นขาบถวาย (สังข์) ถ้าเป็นผ้าเจ้านาย เรียก แฮคำ อย่างว่า มีทังแฮคำผ้าผืนดีลั้วหลาก (ขุนทึง). -
แฮ
แปลว่า : ถั่วแระ ถั่วแระ เรียก ถั่วแฮ ถั่วแฮเป็นถั่วฝักเล็กๆ. -
แฮ
แปลว่า : จัด เตรียมการ จัดทำไว้ก่อน เรียก แฮ อย่างว่า แฮดีกว่าลั้ว เอาผัวเอาเมียดีกว่าอยู่เปลี่ยว (ภาษิต) เหลือแฮงสร้างกฐินแฮบ่ได้แห่ ผู้บ่สร้างแท้แท้สังมาได้แห่มา (ผญา) เขือจ่งฟันเฮือไว้หลายลำแฮท่า หม่าเข้าไว้เต็มบ้านทั่วเมือง (เสียว) แต่นั้นเถ้าแก่ฮู้ฮัพพากย์เสินเสียง เขาหากจำเฮาหาใหม่แฮฮองซ้อน เฮานี้กำลังฮ้อนแฮงเคียวมีหย่อน ยาว่าเถ้าแถลงพ้นโพดความ แด่ถ้อน (สังข์). -
แฮ่
แปลว่า : แร่ หินกรวด หินกรวด เรียก หินแฮ่ อย่างว่า คนหลักเป็นคนใบ้ใจเบาคึดบ่ถืก เสียนอ หินแฮ่ไหลล่องน้ำโฮฮ้องนี่นัน (ปัสเสน). -
แฮ่
แปลว่า : สายรก สายรก เรียก สายแฮ่ อย่างว่า มือคัวตัดสายแฮ่ แม่เจ้าล้างอาบส่วยสรงสี แพรผืนดีเอามาตุ้ม แล้วใส่ด้งไปผอกผีพรายผายผีป่า ผีนกเค้ามันฮู้ฮ้อง กูหุก กูหุก กุกกู กุกกู แม่นลูกสูมาเอาเดี๋ยวนี้ ตั้งแต่นี้เมือหน้าลูกกู (ประเพณี). -
แฮก
แปลว่า : แรก ต้น เดิม ทีแรก การทำนาในครั้งแรก โบราณเรียก แฮก สิ่งที่ต้องทำให้ถูกประเพณีเสียแต่ทีแรกแล้วต่อไปจะเกิดความสุขสวัสดี โบราณกล่าวไว้ดังนี้ ๑ แฮกนา ๒ ตาแฮก ๓ ปักกกแฮก ๔ เสาแฮก ๕ แฮกเสี่ยว ๖ แฮกลาง ๗ แฮกเล่น. -
แฮกนา
แปลว่า : ก่อนจะลงมือทำนาแต่ละปี โบราณให้ทำพิธีแฮกนาก่อน เลือกเอาเดือน ๖ ตรงกับวันจันทร์ หรือวันพฤหัส ข้างขึ้น อย่าแฮกข้างแรม การทำพิธีแฮกก็เพื่อให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี. -
แฮกลาง
แปลว่า : ลางสังหรณ์ที่เกิดขึ้นบอกเหตุการณ์ล่วงหน้านั้น ถ้าเป็นลางดีผู้ประสพพบเห็นก็จะประสบโชคชัยสวัสดีตลอดไป ถ้าหากลางสังหรณ์นั้นบอกเหตุร้าย ผู้ประสพพบเห็นลางนั้นก็มักจะสบกับอันตราย เรื่องเหล่านี้ถ้าเราไม่สังเกตจะถือว่าเป็นเรื่องลมๆ แล้งๆ อย่างว่า ขออาชเจ้าจอมโลกหลิงดู คำเคืองมีท่อเดียวดูไฮ้ ขอพระทรงธรรมซ้ำกูร์ณาน้าวส่ง ผายโผดให้เฮืองฮู้แฮกลาง แด่ถ้อน (ฮุ่ง). -
แฮกเสี่ยว
แปลว่า : ผูกมิตร การผูกมิตร เรียก แฮกเสี่ยว คำว่า เสี่ยว ได้แก่ มิตร สหาย เพื่อน หรือ เกลอ การผูกเสี่ยวจะทำเป็นพิธีเสียเหล้าไหไก่ตัวเพื่อเลี้ยงดูกัน หรือคนสองคนเมื่อสมัครรักใคร่กันแล้วผูกข้อต่อแขนด้วยด้ายเพียงสองเส้นก็ได้ ผู้หญิงจะเป็นเสี่ยวกับผู้ชาย หรือผู้ชายจะเป็นเสี่ยวกับผู้หญิงก็ได้ ขออย่างเดียวขอให้รักสมัครสมานประสานสามัคคีกันไปจนตลอดชีวิต การผูกเสี่ยวเป็นประเพณีที่ชาวอีสานนับถือมาแต่ดึกดำบรรพ์ ผ๔้เป็นเจ้าของประเพณีนี้ก็คือบรรพบุรุษอีสาน ถือว่าท่านฉลาดและหลักแหลมนัก ถ้าโลกทั้งโลกเป็นมิตรสหายกัน เรื่องฆ่าตีบีฑ์โบยลักเล็กขโมยน้อย หรือเรื่องวิวาทบาดหมางแย่งอำนาจวาสนากันคงไม่เกิดขึ้นแน่ ถ้าคนในโลกนี้เกี่ยวข้องกันในการเป็นมิตรสหายกัน.