ภาษาอีสานมาใหม่ 14731 - 14740 จาก 17431
-
เข็ม
แปลว่า : เหล็กแหลมสำหรับใข้เย็บ เจาะรูที่ก้น เรียก เข็ม มีสองชนิดคือ เข็มเล็กและเข็มใหญ่ เข็มใหญ่เรียก เข็มห้อก็มี อย่างว่า พี่นี้แนวเข็มห้อแสวงหาแต่ปักแส่วหนามแท่งแหลมเสี้ยมไว้ปลายบ่สุ้มก็หากแหลม (กลอน). -
เขนง
แปลว่า : เขาสัตว์(ข.เสนง) เขาสัตว์มีเขาวัวเขาควายเป็นต้น หรือกระบอกไม้ไผ่สำหรับใส่ดินปืน (ขี้เจีย) ในเวลาไปยิงสัตว์ป่า เรียก เขนง อย่างว่า โก่งเอยโก่งโก่งเขนงเขามั่งโก่งได้โก่งนวย โก่งเขนงเขาความยมันโชดกล่อมแอวพรานอยู่โล้งโค้ง (กลอน). -
เข่นข้า
แปลว่า : ทำให้หลาบจำ คนทำผิดต้องเฆี่ยนดีบีฆ์โบยให้เข็ดหลาบ เรียก เข่นข้า อย่างว่า คันว่าเทียวทางเวิ้งไปมาให้มีหมู่ลางเทื่อโจรเข่นข้ายังชิได้ช่อยกัน (ย่า). -
เข่น
แปลว่า : ทุบ, ตี ตีมีดหรือพร้าที่บิ่นหรือหักเรียก เข่น อย่างว่า เป็นดั่งพร้าเข่นให้คมบาง (กาพย์ปู). -
เข็น
แปลว่า : กรอ, ปั่น ปั่นฝ้ายเรียก เข็นฝ้าย ปั่นไหมเรียก เข็นไหม อย่างว่า เฮ็ดให้เป็นเข็นให้ขาด (ภาษิต) ฝันว่าหนูเข็นฝ้าย แมวบักลายนั่งเบิ่ง แมวกะทอดทะเนิ้งจาต้านต่อหนู (ผญา). -
เขน
แปลว่า : เครื่องมือสำหรับรบชนิดหนึ่ง รูปกลมสำหรับป้องกันศัตราอาวุธและกระบองเรียก เขน ฮา ก็ว่า อย่างว่า ทุกตาบตั้งแพนหอกเขนบัว เสินเสินพลายแกว่งกระดิงดังก้อง (ฮุ่ง) ประดับคาดห้างเขนแก้วเฮื่อเฮือง (กา). -
เขต
แปลว่า : กำหนด,เขต,แดน อย่างว่า คันว่ากลายเขตฮ้ายมีโชคชวนเถิง เยียวจักไกลกงนครเคิกเฮาฮามเช้า (สังข์). -
เข็ดขวาง
แปลว่า : สิ่งที่ศักดิ์สิทธิ์เมื่อเราย่ำยีอาจได้รับความเสียหาย อย่างว่า บ่อนเข็ดให้ยำ บ่อนคะลำให้ย้าน (ภาษิต) หลิงฮูปเพี้ยงพรหมราชวรรณใส ท่อหากเป็นโฉมสัตว์สิ่งแนวนามฮ้าย เสียประโยชน์ย้อนฮามสร้างส่วนสูญ บุเด (สังข์). -
เข็ด
แปลว่า : ขยาด, หลาบจำ อย่างว่า ลุงท่านลุลาภได้หลายถ่ายสมคาม ลักขณาหลิงล่ำดูดีถ้วน ตัวหนึ่งเฮียกชื่อสุนทรังข้าโจรขามเข็ดหลีก สะพุ่มพร้อมสารล้วนเครื่องคำ (ฮุ่ง). -
เข็ญใจ
แปลว่า : ยากจน, คนที่หากินไม่พอปากพอท้อง เรียก คนเข็ญใจ อย่างว่า เข้าแลงแกงขาดหม้อขอกินแต่นำเพิ่น ผ้าชิห่มแพรชิตุ้มหยิบยุ้มเข้าใส่กัน (บ.).