ภาษาอีสานมาใหม่ 14771 - 14780 จาก 17431
-
ขุนมาร
แปลว่า : มารผู้มีอำนาจเต็มเรียก ขุนมาร เช่น ยักษ์กุมภัณฑ์ผู้ได้รับอาญาสิทธิ์จากท้าวเวสสุวัณให้ปกครองผีทั้งหมดในมนุษย์โลก อย่างว่า สังข์เลียบล้อมระวังเขตขุนมาร บาก็ยอมือตบแผ่นกระดานดังก้อง คำแถลงท้วงแทงกลกลอยกล่าวใผผู้ยั้งอยู่หั้นเห็นแล้วบ่ตีง แลนอ (สังข์). -
ขุนเขือก
แปลว่า : ขุนนางผู้มียศศักดิ์สูงกว่าขุนทั้งหลาย เรียก ขุนเขือก ขุนเล้ม ก็ว่า อย่างว่า ฝูงหมู่ขุ่นเขือกล้อมระวังท้าวป่าวไป (สังข์). -
ขุน
แปลว่า : ชื่อบรรดาศักดิ์ในสมัยโบราณ ผู้ทำคุณงามความดี ได้รับยกยองจากพระราชามหากษัตริย์ให้มียศฐาบรรดาศักดิ์เป็นขุน ในวรรณคดีอีสานเรื่องสังข์ศิลปชัยก็ปรากฎว่าผู้ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นขุน มีขุนศรีกับขุนคอน. -
ขุด
แปลว่า : เจาะ, สับ เช่นเจาะดินเรียก ขุดดิน ก่น ก็ว่า อย่างว่า ขุดดินดังประสงค์หาแต่บ่อนกิ่ว แนวสิ่วไม้ประสงค์ไง้แต่บ่อนบาง (ผญา). -
ขุ้งขุ้ง
แปลว่า : เสียงดังอย่างนั้น เช่น คนเป็นหวัดลงคอ เสียงไอดัง ขุ้งขุ้ง. -
ขุก
แปลว่า : ตื่น, ตกใจ อย่างว่า พ่างพ่างใกล้สูรย์ส่องประกาโย คอนคอนหลับเล่าฝันแฝงน้อง สวาสวาพร้อมกุตโตตบปีก ขุกตื่นหม้อม ไหลฮ้องเฮียกอวน (ฮุ่ง). -
ขุก
แปลว่า : วุ่นวาย, จลาจล เช่นเสียงดังอึกทึกครึกโครม เรียก ขุก อุกขลุก ก็ว่า อย่างว่า เสียงอุกขลุกมี่นันขึ้น ไปตราบต่อเท้าเถิงพรหมโลก (เวส). -
ขุก
แปลว่า : สะดุ้ง, กลัว อย่างว่า ขุกตื่นแล้วทวงค้ามเยือกกลัว (ฮุ่ง) พอยามขุกตื่นมาเย็นข้าง (กา). -
ขุก
แปลว่า : ที่ลุ่มบนดอน เช่น ที่ทุ่งนามีน้ำพอที่ปลาจะทำเป็นที่อยู่อาศัยได้ เรียก ขุกปลา เขื่องปลา ก็ว่า -
ขุ
แปลว่า : สิ้น, ตาย คนแก่เฒ่าตายไปเพราะสิ้นอายุเรียก ขุ หล่น ฮ่วง ก็ว่า อย่างว่า คนเฮาเฒ่าตายไปขุฮ่วง เหมือนดั่งดวงดอกไม้ใบแห้งหล่นเหลือง (บ.).