ภาษาอีสานมาใหม่ 14971 - 14980 จาก 17431
-
ขั้น
แปลว่า : กั้น, กาง สิ่งที่กั้นกางให้ห่างกันเป็นระยะ เรียก ขั้น เช่น ภูเขาสองลูกมีป่าไม้กั้นกลางไว้ อย่างว่า เห็นแต่ภูเขาขั้นเฮียงกันเป็นหลั่น ดงด่านด้าวไพรกว้างอยู่กลาง (สังข์). -
ขั้น
แปลว่า : บันได ไม้ที่ทำเป็นขั้นๆ หรือเชือกที่ผูกไม้เป็นขั้นๆ ทำเป็นบันได เพื่อขึ้นสู่ที่สูงและลงไปที่ต่ำ เรียก ขันได บันได คันได กะได ก็ว่า อย่างว่า ค้อมฮ่ำแล้วลาราชปรางค์ทอง ฮวายมนต์โอมแอ่วโพยมยังฟ้า แยงหนห้องกะไดทองเทวราชพ้นกีบฟ้าเขียวดั้นดุ่งเถิง (สังข์). -
ขัน
แปลว่า : สั่ง, ลา การสั่งลาเป็นธรรมเนียมของคนหรือสัตว์ โดยเฉพาะสัตว์ก่อนจะจากไปขัน คือสั่งลาก่อน อย่างว่า นกเขาตู้พรากคู่กะยังขัน กาเวาวอนพรากฮังกะยังฮ้อง น้องพรากอ้ายความเดียวบ่เอิ้นสั่ง คันบ่เอิ้นสั่งใกล้ขอให้เอิ้นสั่งไกล (ผญา). -
ขัน
แปลว่า : บอกเวลา การบอกเวลาของไก่เรียก ไก่ขัน คืนหนึ่งๆ ไก่จะขันบอกเวลาสามครั้ง ขันครั้งแรกในระยะเวลาเที่ยงคืน เรียก ขันกก ขันครั้งที่ในระหว่างเวลาตีสาม เรียก ขันชั้น ขันท้า ก็ว่า ขันครั้งที่สามจวนจะสว่างเรียก ขันฮวย ขันในระยะนี้จะขันถี่ -
ขัน
แปลว่า : มัดให้แน่น เช่น ขันตอกชะเนาะเข้าให้แน่น เรียก ขันชะเนาะ ทอผ้าให้เนื้อแน่นด้วยฟืม เรียก ฟืมขัน อย่างว่า ฟืมซาวห้าขันดีเนื้อถี่ (กลอน) -
ขัน
แปลว่า : วน น้ำไหลวนตาไก่ เรียก น้ำขัน อย่างว่า แนมท่อโทมกินน้ำซิเป็นขันฮ้อยหน่วย ก็ตามถ้อน แสนซิฟองทุ่มกลั้วไทท้ายหากซิแจว (สุด) -
ขัน
แปลว่า : ต่อสู้ อาสา การรับเลี้ยงดูเรียก ขันอาสา อย่างว่า ใผอย่าขันอาสาเลี้ยงแนวชะนีฮูปค่าง มันหากเคียวบ่เศร้าผองเท้ากระดูกกอง หั้นแล้ว (ผญา) -
ขัน
แปลว่า : ไทขัน เพชฌฆาต ผู้มีหน้าที่ประหารชีวิตคนทำความผิดต่อบ้านเมือง โบราณเรียก ไทขัน อย่างว่า แล้วเล่าบัญชาให้ไทขันเพชฌฆาต ไปเข่นฆ่าให้มันม้วยมิ่งมรณ์ (เสียว) -
ขัน
แปลว่า : ตลก ขบขัน การพูดหรือการเล่านิทานให้ตลกโปกฮา เรียก เว้าขัน อย่างว่า นกเขาเขียวจับเฮียวไม้ติ้ว มือหนึ่งอิ้วมือหนึ่งบายโค็ย (สอย) -
ขัน
แปลว่า : พานหมาก พานสำหรับใส่หมากพลูว่านยา เรียก ขันหมาก ขันสลา ก็ว่า อย่างว่า ค่อยอยู่ดีเยอขันสลาพร้อมซองพลูแอบหมาก กูจักหนีไปตายผู้เดียวยาเศร้า (ขูลู)