ภาษาอีสานมาใหม่ 6301 - 6310 จาก 17431
-
แฮกลาง
แปลว่า : ลางสังหรณ์ที่เกิดขึ้นบอกเหตุการณ์ล่วงหน้านั้น ถ้าเป็นลางดีผู้ประสพพบเห็นก็จะประสบโชคชัยสวัสดีตลอดไป ถ้าหากลางสังหรณ์นั้นบอกเหตุร้าย ผู้ประสพพบเห็นลางนั้นก็มักจะสบกับอันตราย เรื่องเหล่านี้ถ้าเราไม่สังเกตจะถือว่าเป็นเรื่องลมๆ แล้งๆ อย่างว่า ขออาชเจ้าจอมโลกหลิงดู คำเคืองมีท่อเดียวดูไฮ้ ขอพระทรงธรรมซ้ำกูร์ณาน้าวส่ง ผายโผดให้เฮืองฮู้แฮกลาง แด่ถ้อน (ฮุ่ง). -
เสาแฮก
แปลว่า : เสาเรือนที่ยกขึ้นปลูกทีแรก เรียก เสาแฮก เสาแฮกนี้มีความสำคัฯกว่าเสาทุกต้น ก่อนจะยกเสาแฮกขึ้นให้จัดเครื่องสักการะ มีข้าวตอกดอกไม้ธูปเทียน ฝ้ายไนไหมหลอดใส่ในไซ ที่โบราณให้จัดเครื่องสักการะใส่ในไซ ก็เพื่อให้เกิดชัยชนะข้าศึกศัตรูทุกอย่าง เอาไซมาแปะที่ต้นเสา แล้วผูกไซที่ปลายเสา คนหนึ่งเป็นคนถาม คนหนึ่งเป็นคนตอบ ถามว่า เอาบ่อนจุกุหมูสีนี้เถาะนอ ตอบ บ่เอา ถามว่า เอาบ่อนจิกิหางนาคนี้เถาะนอ ตอบ บ่เอา ถามว่า เอาบ่อนง่าไม้ตากถงเงินถงคำนี้เถาะนอ ตอบ เอานี่ละ แล้วผูกไซที่ปลายเสา จึงยกเสาแฮกนี้ขึ้น การทำดังนี้ถือว่าเป็นศิริมงคล นำความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพย์สินเงินทองมาให้เจ้าของเรือน (ประเพณี). -
ปักกกแฮก
แปลว่า : ต้นข้าวที่เรานำมาปักในนาตาแฮกนี้ เรียก ข้าวปักกกแฮก ก่อนจะลงมือปักดำก็ให้มาปักที่นาตาแฮกนี้ ต้นกล้าที่จะปักให้เตรียมมา ๘ ต้น เสกมนต์เป็นกกๆ ว่าดังนี้ปักกกนี้พุทธรักษา ปักกกนี้ธรรมรักษา ปักกกนี้สังฆรักษา ปักกกนี้เพิ่นเสียให้กูได้ ปักกกนี้เพิ่นไฮ้ให้กูมี ปักกกนี้ให้ได้เข้าหมื่นมาเยีย ปักกกนี้ให้ได้หมื่นเยียพันเล้า ปักกกนี้ขวัญเข้าแล่นมาโฮมด้วยมนต์ครูนี้จะทำให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี (ประเพณี). -
นาตาแฮก
แปลว่า : ตามหัวไร่ปลายนาเราจะเลือกเอานาตาใดก็ได้ สมมุติว่าจะเชิญเจ้าของนามาอยู่ที่นี่ เจ้าของนาก็คือตาแฮก ปั้นคันนาเป็นรูปสี่เหลี่ยม กะให้ปักต้นกล้าได้ ๘ ต้น ถ้าเรามีตาแฮกเป็นผู้รักษาข้าวกล้าในนา ข้าวกล้าจะไม่ถูกวัวควายกัดกิน ปูและบ้งเพี้ยจะไม่ทำลายต้นข้าว. -
แฮกนา
แปลว่า : ก่อนจะลงมือทำนาแต่ละปี โบราณให้ทำพิธีแฮกนาก่อน เลือกเอาเดือน ๖ ตรงกับวันจันทร์ หรือวันพฤหัส ข้างขึ้น อย่าแฮกข้างแรม การทำพิธีแฮกก็เพื่อให้ข้าวกล้าในนาอุดมสมบูรณ์ดี. -
แฮก
แปลว่า : แรก ต้น เดิม ทีแรก การทำนาในครั้งแรก โบราณเรียก แฮก สิ่งที่ต้องทำให้ถูกประเพณีเสียแต่ทีแรกแล้วต่อไปจะเกิดความสุขสวัสดี โบราณกล่าวไว้ดังนี้ ๑ แฮกนา ๒ ตาแฮก ๓ ปักกกแฮก ๔ เสาแฮก ๕ แฮกเสี่ยว ๖ แฮกลาง ๗ แฮกเล่น. -
แฮ่
แปลว่า : สายรก สายรก เรียก สายแฮ่ อย่างว่า มือคัวตัดสายแฮ่ แม่เจ้าล้างอาบส่วยสรงสี แพรผืนดีเอามาตุ้ม แล้วใส่ด้งไปผอกผีพรายผายผีป่า ผีนกเค้ามันฮู้ฮ้อง กูหุก กูหุก กุกกู กุกกู แม่นลูกสูมาเอาเดี๋ยวนี้ ตั้งแต่นี้เมือหน้าลูกกู (ประเพณี). -
แฮ่
แปลว่า : แร่ หินกรวด หินกรวด เรียก หินแฮ่ อย่างว่า คนหลักเป็นคนใบ้ใจเบาคึดบ่ถืก เสียนอ หินแฮ่ไหลล่องน้ำโฮฮ้องนี่นัน (ปัสเสน). -
แฮ
แปลว่า : จัด เตรียมการ จัดทำไว้ก่อน เรียก แฮ อย่างว่า แฮดีกว่าลั้ว เอาผัวเอาเมียดีกว่าอยู่เปลี่ยว (ภาษิต) เหลือแฮงสร้างกฐินแฮบ่ได้แห่ ผู้บ่สร้างแท้แท้สังมาได้แห่มา (ผญา) เขือจ่งฟันเฮือไว้หลายลำแฮท่า หม่าเข้าไว้เต็มบ้านทั่วเมือง (เสียว) แต่นั้นเถ้าแก่ฮู้ฮัพพากย์เสินเสียง เขาหากจำเฮาหาใหม่แฮฮองซ้อน เฮานี้กำลังฮ้อนแฮงเคียวมีหย่อน ยาว่าเถ้าแถลงพ้นโพดความ แด่ถ้อน (สังข์). -
แฮ
แปลว่า : ถั่วแระ ถั่วแระ เรียก ถั่วแฮ ถั่วแฮเป็นถั่วฝักเล็กๆ.