ภาษาอีสานทั้งหมด 1391 - 1400 จาก 17431
-
กลองมองเชิง
แปลว่า : กลองยาวแบบพม่า กลองนี้มีตีที่บ้านโนนใหญ่ ที่บ้านโนนใหญ่มีพวกพม่ามาตั้งครอบครัวอยู่ที่นั่น จึงนำเอากลองมองเชิงนี้มาแสดงและถือเป็นประเพณีมาเท่าทุกวันนี้ กลองมองเชิงนี้เป็นกลองคู่ใช้ตีด้วยมือ ประโคมด้วยแส่งขนาดใหญ่และฆ้องเล็ก ตีในเวลาแห่นาค แห่กฐิน แห่บั้งไฟ -
กลองยาม
แปลว่า : กลองตีบอกเวลา เรียก กลองยาม ระยะที่จะต้องตีกลองบอกเวลามี ๕ คือ ตีกลางงาย ตีกลางสวย ตีกลองแลง ตีกลองนอน ตีกลองตื่น . -
กลองยาว
แปลว่า : กลองชนิดยาวเรียก กลองยาว กลองยวง ก็ว่า ใช้ในเวลาเจ้านายออกไปเที่ยวชมมหรสพต่างๆ อย่างว่าเมื่อนั้นฝูงแกว่นใกล้เฮวฮีบปุนเปือง โดยเกงญาประดับ ไพร่พลเพรียงพร้อม ฟังยินแถถวินฆ้องกลองยวงเค้าคื่น พุ้นเยอ ข้าค่อมผู้สองเอื้อยปิ่นปัว (สังข์). -
กลองแลง
แปลว่า : กลองเพลที่ใช้ตีบอกเวลาลงฟังเทศน์ของญาติโยม เรียก กลองแลง วัดในภาคอีสานเมื่อถึงเวลาบ่ายสามโมงพระสงฆ์จะตีกลอง เพื่อเตือนให้ผู้เฒ่าผู้แก่มาฟังเทศน์ทุกวัน เรื่องที่พระสงฆ์นำมาเทศน์ให้ญาติโยมฟัง เป็นวรรณคดีอีสานเกี่ยวกับนิทานต่างๆ และศีลธรรมในทางพระพุทธศาสนา. -
กลองสะบัดไชย
แปลว่า : กลองยาวชนิดสองหน้า ใช้แห่เจ้านายที่ได้ชัยชนะจากการไปรบทัพจับศึก หรือใช้แห่เจ้านายเมื่อได้ขึ้นครองราชสมบัติ อย่างว่า ฟันยิงคื่นคื่นก้องเสียงเสบสะบัดไชย พุ้นเยอ โพนพิณสังข์ขลุ่ยซอแคนไค้ เสนาพร้อมชาวเมืองข้าไพร่ สาวบ่าวได้หลายล้านแห่เมือ (สังข์). -
กลองโฮม
แปลว่า : กลองเพลที่ใช้ตีในเมื่อบ้านเมืองมีธุระจำเป็น เช่นจะสร้างวัดทำถนนหนทาง สร้างศาลากลางบ้านหรือสร้างสิ่งอื่นใดซึ่งจะต้องใช้ประโยชน์ร่วมกัน การตีกลองในเวลาเช่นนี้ เรียก ตีกลองโฮม กลองรวม ก็ว่าจะใช้ตีในเวลาไหนก็ได้ที่เห็นว่าเหมาะสม -
กล่อง
แปลว่า : ภาชนะที่สานด้วยไม้ไผ่ มีฝาปิด รูปกลม ปากกว้าง ก้นสอบ มีตีน รูปตีนกา สำหรับใส่ข้าวเหนียวนึ่ง เรียก กล่องเข้า อย่างว่า หนึ้งเข้าใหม่หอมฮ่วยมาดัง ระวังเดอ เข้ากูชิเอาเหมิดกล่อง (กลอน) ถ้ากลองใหญ่ เรียก กล่องเข้าโป้ อย่างว่ากล่องเข้าโป้โงจ้ำแจ่วบอง (ภาษิต) -
กล้อง
แปลว่า : ข้าวที่ตำแล้วยังไม่ได้ซ้อม มีกากปนอยู่มาก เรียก เข้ากล้อง. -
กล้อง
แปลว่า : กระปุกเล็กๆ ทำด้วยดินเผา สำหรับใส่สุราเลี้ยงผี สังเวยเทวดา หรือใช้เรียนธรรม เรียนมนต์ เรียนตำรายา ซึ่งครูจะต้องระบุลงไปว่าต้องจัดเครื่องบูชาครู มีขัน ๕ ขัน ๘ เหล้าก้อง ไข่หน่วย ซวยสี่ ซิ่นผืน แพรวา เงิน ๖ บาท ขันหมากเบ็งซ้ายขวา เหล้าที่เอาใส่ในกระปุกเล็กๆ -
กล้องแกล้ง
แปลว่า : คนที่มีรูปร่างแบบบางร่างน้อย เรียก กล้องแกล้ง ก้องแก้ง ข้องแข้ง ก็ว่า อย่างว่า เจ้าก้องแก้งขึ้นหมากแน่งคือ ชิไว (บ.).