ภาษาอีสานทั้งหมด 2411 - 2420 จาก 17431
-
ขวาน
แปลว่า : ชื่อเครื่องมือทำด้วยเหล็กจำพวกหนึ่ง มีหลายชนิด ใช้สำหรับฟันเรียกขวานหอน ใช้สำหรับถาก เรียก ขวานถาก ขวานตะโปง ก็ว่า ใช้สำหรับฟันไม้เล็กๆ เช่นฟันฟืนเรียก ขวานหีหมู อย่างว่า คันเจ้าฟันขวางค้างอย่าวางใจเถิงเลื่อย มันชิหลงบาดโย้ขวานชิเลี้ยวใส่มือ (กลอน). -
ขวานฟ้า
แปลว่า : ชื่อขวานเล็กๆ ชนิดหนึ่ง มีฟันดุจฟันตั๊กแตน เหล็กสีดำเลื่อม โบราณเรียก ขวานฟ้าผ่า คือเมื่อเวลาฟ้าผ่าลงไม้ ถ้าผ่าไม้ขวานจะกลับคืนไม่ได้ ต้องตกอยู่ที่นั่นขวานชนิดนี้เคยเห็นมาแล้ว อย่างว่า ขอให้ขวานแต่ฟ้าเผลียงเข้าผ่าหัว (กา). -
ขวาว
แปลว่า : ขว้าว ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง สีขาว น้ำหนักเบา เรียกไม้ขวาว เขวา ก็ว่า บ้านที่เอาต้นไม้ชนิดนี้ไปตั้งชื่อว่า บ้านโพนขวาว เขวา ก็มี. -
ขว้ำ
แปลว่า : ข้าม เช่น ข้ามน้ำ ข้ามทะเล ข้ามห้วย อย่างว่า ขว้ำน้ำแล้วอย่าได้ปดขัว มีผัวแล้วอย่าลืมคุณพ่อคุณแม่ (กลอน). -
ขวิด
แปลว่า : ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง มีที่เป็นเถาก็มี ชนิดเป็นต้นเรียก ต้นหมากขวิด ชนิดเป็นเถาเรียก เครือหมากขวิด หมากหวีด ก็ว่า มีผลยาวมีรู เป่าได้เรียก หมากหวีด เพราะเป่าดัวเสียงดังเหมือนนกหวีด. -
ขวิด
แปลว่า : ผ้ายกดอกเรียก ผ้าขวิด ผ้าขิด ก็ว่า ผ้าขิดมีหลายชนิด เช่น ขิดกาบ ขิดขอ ขิดช้าง ขิดดาว ขิดดอกแก้ว ขิดดอกบัว ขิดดอกต้าง ขิดดอกผักแว่น ขิดตาไก่ ขิดตามน ขิดม้า ขิดลอด ขิดส้อยพร้าว ขิดหมากมอน ขิดหมากโมง ขิดแอวขัน ขิดอิ้งหมากหวาย ขิดส้อยหมาก ขิดอุ้มหน่วย. -
ขอ
แปลว่า : ลำไม้ไผ่ทำเป็นขอ สำหรับตักเอาน้ำในบ่อเรียก คันขอ -
ขอ
แปลว่า : เหล็กที่ขดงอๆ สำหรับกดเรียกขอ ขอชักกบเรียก ขอเกาะกบ ขอชักปลาไหล เรียก ขอเกาะเอี่ยน ขอตีหัวช้างเรียก ขอสับช้าง ขอแขวนสิ่งของเรียก ขอห้อยของ มีดด้ามยาว เรียก มีดขอ. -
ขอ
แปลว่า : เครื่องแขวนคอวัวคอควายเรียก ขอแขวนควาย อย่างว่า ดังแม่นขออิ่มท้อง แม่นควาย แขวนคอช้างเรียก ขอ โปงลาง ก็ว่า อย่างว่า ขอแขวนช้างโปงลางแขวนต่าง ย่างบาดโหย้นคนท้วงแฮ้งดัง (กลอน) ยิ่งงามย้อนขอแก้วผูกคอ (ผาแดง) -
ขอ
แปลว่า : ไม้แก่นหนารูปสี่เหลี่ยมรี แขวนไว้ตามบ้านเจ้าบ้านเจ้าเมืองสำหรับตีประชุมลูกบ้านลูกเมือง เมื่อเวลามีกิจการบ้านเมือง เรียก ขอ เขาะ เกราะ กอลอ ขอลอ ก็ว่า.