ภาษาอีสานทั้งหมด 2421 - 2430 จาก 17431
-
ข่อ
แปลว่า : นกระวังไพร ชื่อนกอีกชนิดหนึ่ง ตัวเล็กๆ ในพวกนกระจิบ เรียก นกข่อ อย่างว่า ฝูงนกกะทาทองไท้ยูงขัวเขาข่อ จิบจาบจ้อยคณาขุ้มขาบเขียว (สังข์). -
ข้อ
แปลว่า : สิ่งที่มาต่อกันเรียก ข้อ เช่นข้อตีน ข้อมือ ข้ออ้อย อย่างว่า ใผผู้กินข้ออ้อยผญาหลั่งไหลมา ซิมีปัญญาเลิ๊กลื่นคนทังค้าย (ภาษิต). -
ข้อ
แปลว่า : ปัญหาที่ตั้งขึ้น คนหนึ่งเป็นคนถาม คนหนึ่งเป็นคนตอบ เรียกว่า ข้อปัญหา อย่างว่า ไปบ่กลับ หลับบ่ตื่น ฟื้นบ่มีหนีบ่ม้ม ก้มบ่หวิด หาบบ่หนัก ตักบ่เต็ม เค็มบ่จืด มืดบ่แจ้ง (ปัญหา). -
ขอก
แปลว่า : ริม, ข้าง ,ขอบ อยู่ริมเรียกอยู่ขอก อยู่ตามไร่นาเรียก บ้านนอกขอกนา อยู่ตามริมบ้านเรียก ขอกแคแจฮั้ว อยู่ตามริมน้ำเรียก ขอกน้ำ อยู่ข้างทางเรียก ขอกทาง. -
ขอขอด
แปลว่า : ผูก, มัด การผูกกรรมผูกเวร เรียก ขอขอด อย่างว่า สองอย่าขอขอด ไว้เวรหมั้นต่อกัน (หน้าผาก). -
ของ
แปลว่า : ชื่อแม่น้ำสายหนึ่ง แบ่งเขตประเทศไทยกับลาว เรียก แม่น้ำของ แม่น้ำโขง. -
ข้อง
แปลว่า : เครื่องจักสานทำด้วยไม้ไผ่สำหรับใส่ปลา เรียก ข้อง มี 2 ชนิดคือ ข้องพายและข้องลอย ข้องพายใช้พายเวลาไปตึกแหหาปลา ได้ปลาแล้วก็ใส่ในข้องแล้วพายมา ข้องลอยใช้อยู่ในน้ำเวลาไปตึกแหหาปลาต้องใช้เวลานาน ได้ปลาก็ปล่อยปลาลงในข้องลอย แล้วตึกแหต่อไป. -
ข้อง
แปลว่า : เกี่ยวข้อง, ผูกพัน ใจผูกพันธ์เรียก ใจข้อง อย่างว่า ท่อแต่โสกีก้ำแดนใดใจห่วง แค้นแต่บาทพระเจ้าใจข้องขอดขนัง (สังข์) เป็นดั่งเครือเขาข้องขาสกุณกลางป่า รือจักหยุดอยู่ได้ยามน้อยหนึ่งมี แม่เอย (สังข์). -
ข้องข้อง
แปลว่า : เสียงดังอย่างนั้น เช่น เสียงไอของคนเป็นหวัดลงคอ เสียงไอดังข้องข้อง ขุ้งขุ้ง ก็มี. -
ข้องโป้
แปลว่า : ข้องใหญ่ เครื่องจักสานทำด้วยไม้ไผ่ แต่ชนิดใหญ่กว่าข้องพายและข้องลอย ใส่ปลาได้เป็นหาบ เรียก ข้องโป้ อย่างว่า ข้องโป้ฮ่องฮ่ำไห้หาต้อนต่งปลา (กา).