ภาษาอีสานหมวด "ก" 1451 - 1460 จาก 1872
-
แก้ดแก้ด
แปลว่า : เสียงดังอย่างนั้น เช่นเสียงจุดบั้งไฟโบด บั้งไฟน้อย เสียงดังแก้ดแก้ด -
แก่แด่
แปลว่า : ไม้ขนาดเล็กตั้งชัน เรียก ชันแก่แด่ ถ้าใหญ่เรียก ชันเก่เด่ อย่างว่า ไม้แก่แด่ไม้แย่ฮูปู บาดว่าฮูของกูบ่มีผู้แย่ (บ.) -
แกน
แปลว่า : เปลือกแข็งที่หุ้มข้างนอกของผลไม้ เรียก แกน มะม่วงเข้าไคลเรียก หมากม่วงเข้าแกน ซังข้าวโพดเรียก แกนเข้าโคตร ซังสับปะรด เรียก แกนหมากนัด -
แกน
แปลว่า : อุ้มของหนักขึ้นเรียก อุ้มแกน ยกของหนักขึ้น เรียก ยกแกน -
แก่น
แปลว่า : ชื่อไม้เนื้อแข็งจำพวกหนึ่ง มีหลายชนิด เช่น ไม้จิก ไม้ฮัง ไม้ดู่ไม้แดง ไม้แต้ ไม้ยูง -
แกนแก
แปลว่า : นกพิลาบ นกพิลาบเรียก นกแกนแก อย่างว่า ยูงยางพร้อมแกนแกกี้ก่างกะเล็นฮอกจ้อนเหนอ้มห่านหอม (สังข์) -
แก่นแก้ว
แปลว่า : คนที่เป็นดวงใจของบ้านเมืองเรียก แก่นแก้ว อย่างว่า ทุกส่ำเชื้อนางนาถเฮือนหลวง เอากันกองท่าวเททวงฮ้อง ภูมีฮ้องเฮือนเสียงฮ้องฮ่ำ บัดนี้เสียแก่นแก้ว เสมอขว้ำขอบเมืองแลนอ (สังข์) -
แก่นต้น
แปลว่า : พ่อแม่หรือผู้เป็นใหญ่ในบ้านเมืองเรียก แก่นต้น อย่างว่า แม้นว่าการแก่นต้นตื้อติ่วหนาหนัก พี่จักอาสาขันขาดเองเอาได้ ชื่อว่าความทุกข์ส้มถมนาในโลก พี่บ่ให้ฮุ่งฮู้ความฮ้อนฮอดอวน พี่แล้ว (สังข์) -
แก่นเท่า
แปลว่า : ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง เนื้อแข็ง สีของใบคล้ายสีของขี้เถ้า เรียก ต้นแก่นเท่า -
แก่นธรรม
แปลว่า : ธรรมที่เป็นแก่นของพระพุทธศาสนามี ๕ อย่างคือ ศีล สมาธิ ปัญญา วิมุตติญาณ ทัสสนะ ทั้ง ๕ นี้เรียก แก่นธรรม อย่างว่า เทียนธูปใต้ถวายบาทบูชา ยามเมื่อทำทานเสร็จชื่นบานเบาเนื้อ อันว่าสังโฆพร้อมยาครูสังฆราช ประสิทธิ์ประสาทให้พรแก้วแก่นธรรม (ย่า).