ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 2201 - 2210 จาก 2286

คำว่า สายแนน
“กกแนน” จากตำนานท้าวคูลูนางอั้ว ฉบับมหาวิทยาลัยมหิดล ในตอนที่ว่า.. “ผู้ประกอบพิธีคือแม่ม้อน (นางทรง) ซึ่งมีอยู่หลายคน ทุกนางล้วนแต่งกายด้วยเสื้อผ้าเครื่องประดับอันสวยสดงดงามยิ่ง แม่ม้อนเหล่านี้ทำหน้าที่เหมือนหมอเหยา หมอไท้ หมอแถน คือเป็นผู้ติดต่อกับผี เทวดา แถน เพื่อถามสิ่งที่คนธรรมดาไม่สามารถล่วงรู้ เมื่อถึงเวลาประกอบพิธี เสียงดนตรี ปี่ แคน ฆ้อง กลองบรรเลงขึ้น แม่ม้อนก็จะเข้าทรงบอกผีให้ไปถามแถนถึงกกมิ่งกกแนน ของท้าวขูลูกับนางอั้วว่าเป็นอยู่อย่างไร หากแม้นว่ากก (ต้น, ลำต้น, โคนต้น) มิ่งกกแนนของทั้งสองคนเฝือฟั่น (ใกล้ชิด, กลมเกลียว) พันกันอยู่ย่อม แสดงว่าเป็นเนื้อคู่กัน” และดังกลอนว่า… “กกแนนเกี่ยวพันกันจึงนำจ่อง ปลายหากเนิ้งหนีเว้นจากกัน มียอดด้วนกุดขาดตายใบ หนองวังบกขาดลงเขินท้าง อันหนึ่งน้ำบ่อแก้วเหลือตลิ่งหนองหลวง กลายเป็นแหนหนามจอกขาวตันท้าง” (เนิ้ง = เอน, เอียง) กกแนน – ปรีชา พิณทอง ให้ความหมายไว้ในสารานุกรมภาษาอีสาน-ไทย-อังกฤษว่า หมายถึงคู่ครองที่เคยอยู่กินกันมาหลายภพหลายชาติที่โบราณเรียกว่าบุพเพสันนิวาส

คำว่า สายแนน
“สุดสะแนน” มาจาก “สุดสายแนน” หมายถึง ไม่มีวาสนาที่จะได้รักหรือเกี่ยวข้องกัน เพราะสายแนน หรือสายที่พญาแถนบนท้องฟ้าจับให้ใครคู่กับใครมันยาวขึ้นไปเทียบอีกฝ่ายไม่ถึง แต่ว่าบางทีมันอาจจะหมายถึงเสียงหรือจังหวะสิ้นสุดของลูกสะแนนของแคน ก็ได้ (ลมแล้งเริงระบำ หน้า 30) แนน หมายถึงขวัญได้ไหม?

คำว่า สายแนน
แต่เมื่อได้อ่านคำอธิบายของ จตุพร แพงทองดี ในงานประพันธ์เชิงมานุษยวิทยา แล้วเห็นว่าขยายให้ง่ายขึ้นดังนี้ สายแนนนั้นคือกก (ต้น) ซึ่งอยู่บนฟ้าที่แถนมัดไว้เป็นคู่ๆ ว่าให้ใครคู่กับใคร เหมือนในหมอลำเรื่องขูลู นางอั้ว ที่หมอเสี่ยงทายลองเสี่ยงดูสายแนนของท้าวขูลู กับนางอั้ว แล้วพบว่าต้นติดกันแต่ส่วนปลายแยกออก ซึ่งหมายความถึงการพลัดพราก สองคนนั้นจึงต้องตายจากกันในที่สุด (โสกไผ่ใบข้าว หน้า 261)

คำว่า ย่าน
ข่อยบ่ได้ย้านเด้อซ่ำเจ้า แปลว่า ฉันไม่กลัวหรอกแค่คุณ

คำว่า ย่าน
เป็นตาย้านแท้ แปลว่า น่ากลัวจริงๆ

คำว่า สายแนน
คั้นแม้นสายแนนซักมักกันคือซิได้หน่อนางหน่อ แปลว่า ถ้าสายใยแต่ปางก่อนผูกพันธ์เรารักกันก็คงจะได้กันล่ะน้องเอย

คำว่า สายแนน
เราสองคนนี้เป็นสายหนิ่งสายแนนกันมาแต่ชาติปางก่อนเด้อ แปลว่า เราทั้งสองคนเป็นเนื้อคู่ดั่งบุพเพสันนิวาสมาตั้งแต่ชาติปางก่อน เด้อ

คำว่า บุญผลา
เป็นย้อนบุญผลานี่บ้อ เฮาเลยได้มาพบพ้อ

คำว่า บักพากแดก
มันเป็นคำด่าของภาษาอีสาน น่าจะคล้ายๆกับคำว่า "ห่าราก" ในภาษากลางนะผมว่า เช่น ไอ้ห่าราก ~ บักพาก เป็นต้น ถูกผิดก็ขออภัยเด้อ

คำว่า เลิก

เลิกเสื้อขึ้น แปลว่า ถึงชายเสื้อขึ้น

เลิกผ้าเบิ่ง แปลว่า รื้อผ้าเปิดดู