บ้านยะมะรัชโช

บ้านหลังนี้เดิมมีชื่อพระราชทานว่าสุขุมาราม หรือสุขุมาลัย ต่อมาเปลี่ยนนามพระราชทานใหม่เป็น ยะมะรัชโช ตามที่เล่าสืบต่อกันมา เจ้าของบ้านดั้งเดิมคือ นางนิล (สุขุม) สุวรรณศร พี่สาวคนโตของเจ้าพระยายมราช ท่านเจ้าคุณได้ซื้อให้พี่สาว ด้วยความกตัญญูรู้คุณที่เลี้ยงท่านมาแต่เล็กแต่น้อย นางนิลพี่สาว สมรสกับหลวงแก้วสัสดี (ดี ต้นสกุล สุวรรณศร) ต่อมาเป็นมรดกตกทอดสู่ลูกชายของท่านคนหนึ่งคือ พระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) อดีตเจ้าเมืองสุพรรณบุรี แล้วตกทอดมาเป็นลำดับ แต่บางแห่งก็บอกว่าเป็นบ้านของบิดามารดาเจ้าพระยายมราช คือ นายกลั่น นางพึ่ง สุขุม แล้วตกเป็นมรดกแก่นางนิล พี่สาวคนโต แล้วตกถึงพระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) ต่อมาทายาทสกุล สุวรรณศร ได้ตระหนักในความสำคัญของบ้านยะมะรัชโช จึงได้จัดตั้ง มูลนิธิพระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) ขึ้น บ้านยะมะรัชโชจึงเป็นกองทุนในมูลนิธิดังกล่าว ปี 2530 ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดสุพรรณบุรี ได้เข้าดำเนินการตามโครงการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมในเมือง โดยกำหนด บ้านยะมะรัชโช เข้าไว้ในโครงการด้วย มีการบูรณะในครั้งนั้น ต่อมาก็ได้บริจาคให้เป็นสมบัติของโรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ที่อยู่ตรงข้ามฟากถนนหมื่นหาญ