ภาษาอีสานทั้งหมด 2397 - 2406 จาก 17431
-
ขวด
แปลว่า : ขมวด การม้วนผมแล้วผูกเป็นจุกเรียก ขวดผม ขอดผม ก็ว่า อย่างว่า นางก็ทรงผนวช ขอดเกษเกล้าเป็นชฎา จามวาสีนุ่งหนังสืออันท่านเถือลอกปอกออกทังเล็บเก็บจีบเป็นสังฆา (เวส). -
ขวนขวาย
แปลว่า : เสาะหา, แสวงหา อย่างว่า นางก็ขวนขวายหา ดวงผาลาลูกไม้ หามาไว้ใส่แลงงาย คนเดียวดายบ่มีเพื่อน ในเถื่อนกว้างดงดอน (เวส). -
ขวบ
แปลว่า : รอบระยะเวลาหนึ่งๆ เรียก ขวบ เช่น รอบวัน เรียก ขวบมื้อ รอบเดือนเรียก ขวบเดือน รอบปีเรียก ขวบปี. -
ขวบ
แปลว่า : จวบ, ถึง, สบ ถึงเวลาเรียก ขวบเมื่อ อย่างว่า ขวบเมื่อฟ้าฮ่ำฮ้องโยงยืดโยคีพุ้นยอ อัศครดาวดาดแฟงปุนเข้า จักกล่าวเถิงผู้ผ่านพื้นธรงแท่นเป็งจาล วันคืนคึดฮ่อคองคนึงน้อย (สังข์). -
ขวย
แปลว่า : ขุยดินที่มดหรือสัตว์คุ้ยขึ้นมาเป็นกองไว้เรียก ขวย เช่น ขวยหนู ขวยกะปู ขวยกุดจี่ ขวยจี่หล่อ ขวยแมงซอน. -
ขวย
แปลว่า : ขุดดินเพื่อกั้นน้ำเรียก ขวย ขัว อย่างว่า น้ำล้นห้วยขวยดินทรายป้านบ่อยู่ (กลอน). -
ขวยตูม
แปลว่า : ลักษณะที่เข็ดขวงซึ่งเกิดในร่างกายคนและสัตว์ เช่น ม้าที่มีลักษณะไม่ดี อย่างว่า ม้าตัวใดขวัญปั่นพื้นเฮือฮั่ว เจ้าม้าชั่วจนตาย เลี้ยงงัวควายบ่แผ่ แม่เป็ดไก่หมูเสีย เมียเพิงแพงขี้ไฮ้ ลูกไข้เพื่อตายหนาวลูกสาวนุ่งสิ้นเหี้ยน (เวส). -
ขวัญ
แปลว่า : สิ่งที่น่ารักทนุถนอม เรียก ขวัญ เช่น ลูกรัก เรียก ลูกขวัญ เมียรัก เรียก เมียขวัญ ผัวรักเรียก ผัวขวัญ เรือนที่สร้างขึ้นก่อนแต่งงาน เรียก เรือนขวัญ เสาที่ยกขึ้นก่อนเรียก เสาขวัญ พาที่ทำขึ้นเพื่อเรียกร้องเอาความสุขความเจริญ เรียก พาขวัญ. -
ขวัญ
แปลว่า : จิต, ใจ หรือกำลังใจ เรียก ขวัญ อย่างว่า อย่าเอาขวัญหัวน้องไปขีดตางสอ อย่าเอาขวัญหัวน้องไปฮองหีนเหลี่ยม แพรมนสี่แจให้เจ้าขอดอ้อมป้อมถนอมไว้อย่าไล (ผญา). -
ขวั้น
แปลว่า : ขั้น ขั้วที่ต่อจากผลถึงกิ่ง เรียก ขวั้น ข้วน ก็ว่า เช่นข้วนหมากอึ ข้วนหมากแตง ข้วนหมากมี้ ข้วนหมากม่วง ข้วนหมากนัด อย่างว่า สุกคาข้วนบ่ปานฝานหัวบ่ม ย่าบ่มให้บ่ปานใภ้บ่มเอา (กลอน).