ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 697 - 706 จาก 2286
การ ขอขะมา เป็นการขอโทษ ขออภัย บางครั้ง อาจจะต้องทำเป็นพิธีการ มีการใช้ขัน 5 ขัน 8 มา ขอขะมาด้วย เช่น
บ่าวหน่อ: น้องแพนเค้ก เฮามาเก็บเสื่อผ่า หนีไปอยู่นำกัน เถาะหล่า พ่อ กับแม่ของน้องแพนเค้ก เอิ้นค่าดอง แพงโพด ตั้งว่า 5 แสน อ้ายสิไปหาเงินมาแต่ไส กะด้อกะเดี้ย มาแต่งนาง
น้องแพนเค้ก: คันเฮาเฮ็ดจั่งซั่น อี่พ่อหล่า สิบ่นำเมี่ยน เฮาบ่อ้าย
บ่าวหน่อ: เฮากะพากันหนีไปไกลๆ ไปมีลูกนำกันจักคน ตั้งใจเฮ็ดงาน ตั้งหลักตั้งฐาน แล้วกะจั่งค่อย พาหลานมา "ขอขะมา" พ่อ "ขอขะมา" แม่ เฮ็ดพิธี "ขอขะมา ลาโทษ" เพิ่นเห็นหน้าหลานน้อยแล้ว คงสิใจอ่อนอยู่ดอก
น้องแพนเค้ก: คันอ้ายว่าจั่งซั่น เฮากะไปกันเถาะ แป๊ะ...แปลว่า
บ่าวหน่อ: น้องแพนเค้กจ๊ะ เรามาเก็บเสื้อเก็บผ้า หนีไปอยู่ด้วยกัน เถอะ พ่อ กับแม่ของน้องแพนเค้ก เรียกสินสอด แพงมากเลย ตั้ง 5 แสน พี่จะไปหาเงินมาจากไหน มากมายก่ายกอง ขนาดนั้น มาเป็นค่าสินสอดแต่งงานกับน้อง
น้องแพนเค้ก: ถ้าเราทำอย่างนั้น คุณพ่อของน้อง จะไม่ตามไปฆ่า พวกเราหรือจ๊ะพี่
บ่าวหน่อ: พวกเราก็หนีไปไกลๆสิ ไปมีลูกด้วยกันสักคน ตั้งใจทำการทำงาน สร้างเนื้อสร้างตัว แล้วค่อย พาหลานมา "ขอโทษ" พ่อ "ขออภัย" แม่ ทำพิธี "ขออภัยอย่างเป้นทางการ" ท่านเห็นหน้าหลานน้อยแล้ว คงใจอ่อนให้อภัยพวกเรา
น้องแพนเค้ก: ถ้าพี่ว่าอย่างนั้น เราก็ไปกันเถอะ แป๊ะ...
1. ข่อง ที่แปลว่า ภาชนะอย่างหนึ่งที่ใช้ใส่ปลา เวลาไปหาปลา ในภาษาไทยอาจเรียกว่า ข้อง
2.ข่อง ในความหมายว่า เกี่ยว แต่ไม่ใช่เก็บเกี่ยว นะ เป็นการ เกี่ยว หรือ สะดุด เช่น
-เวลาไปหาเก็บเห็ดอยู่ในโคก ให่เจ้าย่างระวังๆแหน่เด้อ เดี๋ยวขาสิ "ข่อง" เคียไม้ ล้มปากคาบขี่ดินเด้
-แปลว่า เวลาไปหาเก็บเห็ดในป่า ให้เดินระมัดระวังหน่อยนะ เดี๋ยวจะขาจะไป "เกี่ยว" เถาวัลย์ ล้มปากแตกนะ
หรือ
-มื่อนั่นบ่าวหน่อลาวเมาเหล่าหลาย ย่างเซไปเซมา ขา "ข่อง" กัน ล้มหัวสักตกน้ำ ต้าม
-แปลว่า วันนั้นบ่าวหน่อ แกเมาสุราอย่างหนัก เดินเซไปเซมา "สะดุด" ขาตัวเอง ล้มหัวคะมำ ตกน้ำ ตู้ม
หำน้อย ไปถูแข่วแนลูก แข่วแมงกินแข่วเหมิดแล่ว
นี่ลูกชาย ไปแปรงฟันหน่อยดีไหมลูก ฟันผุหมดแล้ว
ฮ่วย จารย์ใหญ่ เลาคนไคอยู่เด้อ แปลว่า จารย์ใหญ่ เป็นคนพอใช้ได้อยู่นะ
อีหล่าคนไค แปลว่า ลูกสาวคนน่ารัก
ตัวอย่าง โตอย่าเฮ็ดพอปานคนมะลำมะลอยหลายแหมะ
แปล คุณอย่าทำตัวเป็นเหมือนคนไม่น่าเชื่อถืออย่างนั้นสิครับ
ขอม คือ การใช้ผ้า หรือ วัสดุคล้ายผ้า เช่น ผ้ายาง พลาสติก มาคลุม หรือปกปิดวัตถุสิ่งของไว้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ป้องกันแดด ลม ฝน หรือ อำพรางตัว
ตัวอย่าง
พญาชาญเพิ่นพาลูกไปเล่นน้ำทะเล เพิ่นย่านลูกดำ กะเลย เอาผ้าแพรอีโป้ "ขอมหัว" ให้ลูกสาวเพิ่น
แปลว่า
พญาชาญแกพาลูกไปเล่นน้ำทะเล แกกลัวลูกตากแดดจนตัวดำ ก็เลย เอาผ้าขาวม้า "คลุมศีรษะ" ให้ลูกสาวแก
ควย ถ้าเป็นคำนาม จะหมายถึง ควาย หรือ กระบือ
แต่ในที่นี้ ควย หมายถึง โยก โยกเยก โคลงเคลง
เช่น
-แข่วควย หมายถึง ฟันโยก
-ลมพัดแฮงจนเสาเฮียนควย หมายถึง ลมพัดแรงจนทำให้เสาบ้านโยก
-หัวควย หมายถึง หัวโยกหัวคลอน
ตัวอย่างประโยค
-บ่าวหน่อพาน้องกระแตไปต่อยบักขามแป แต่ต้นบักขามแปมันสูงใช่ไม่คันก๋อต่อยบ่เถิง กะเลยพากันหาเกินไปก่ายขึ้น น้องกระแตเป็นคนจับ อ้ายหน่อเป็นผู้ขึ้น แต่อ้ายหน่อเลาย่านตก กะเลยบอกน้องกระแตจับเกินให่แน่นๆอย่าสะให่มัน "ควย" เด้อ เดี๋ยวอ้ายสิตก พะนะ
แปลว่า
-บ่าวหน่อพาน้องกระแตไปเก็บมะขามเทศ แต่ต้นมะขามเทศมันสูง ใช้ไม้ตะขอสอยไม่ถึง ก็เลยพากันหาไม้มาทำเป็นบันไดพาดปีนขึ้น ให้น้องกระแตเป็นคนจับ อ้ายหน่อเป็นผู้ปีน แต่อ้ายหน่อแกกลัวตก ก็เลยบอกน้องกระแตให้จับกระไดให้แน่นๆอย่าให้มัน "โยก" นะ เดี๋ยวอ้ายหน่อจะตก พะนะ
หรือ -อ้ายซาญพาน้องตั๊กไปขี่รถสักกะยานเล่น อ้ายชาญเป็นคนถีบให่น้องตั๊กซ่อน สองคนมีแต่คนใหญ่ๆหนักหลายจนล่อสักกะยานลูกปืนแตก ล้อ "ควย" ก๊อกแล่ก ก๊อกแล่ก ไป
หมายถึง
-พี่ชาญพาน้องตั๊กไปขี่จักรยานเล่น พี่ชาญเป็นคนถีบให้น้องตั๊กเป็นคนซ้อนท้าย ทั้งสองคนมีแต่คนตัวใหญ่ๆน้ำหนักมากจนล้อจักรยานรับน้ำหนักไม่ไหวจนลูกปืนล้อแตก จนล้อ "โคลงเคลง" ไปมา
ให้คองถ่าอีกกี่พันปีให้อยู่ตรงนี้อีกนานเท่าไหร่ แปลว่า ให้รออีกกี่พันปี ให้อยู่ตรงนี้อีกนานเท่าไหร่
"อ้ายบ่าวรุทธิ์สิมาหาน้องบ่มื้ออื่น
ถ้าบ่มา น้องกะสิบ่คองทาง"
แปลว่า
"พี่รุทธิ์ จะมาหาน้องไหม พรุ่งนี้
ถ้าไม่มา น้องจะได้ไม่ตั้งหน้าตั้งตารอ"
อ้ายบ่าวหน่อ คือย่างที่ลี่ ๆ แท้น้อ
บ่คองไผเลยตั๊วนิ
พี่หน่อ เดินลิ่ว ๆ เลย
แปลว่า ไม่รอใครเลยนะเนี่ย
ฮีตคอง แปลว่า จารีต ครรลองคองธรรม จารีตประเพณี
ป้าดโถ้ ฝีมือบ่แม่นขี้ ๆ เลยตั่วหนิ คักขนาดเลย!!
-อะโห ฝีมือไม่ใช่เล่น ๆ เลยนะนี่ สุดยอดจริง ๆ (ประมาณนั้น)
แปลแบบวัยรุ่นก็จะเป็น เฮ้ยแมร่งเจ๋งว่ะ -*- พะน้า
