ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 454 - 463 จาก 2286

ข่อยเห็นขี้โก๋ แล่นไปทางนั้น

หมายถึง

ฉันเห็นจิ้งเหลน วิ่งไปทางนั้น

ตัวอย่าง: เป็นหยังเด็กน้อยคือขี้ค้านเฮ็ดการบ้าน 

คำแปล: ทำไมเด็กๆจึงขี้เกียจทำการบ้าน

โอ๊ย...กูขี้เดียดเด้ หมายความว่า ...โอ๊ย...ข้าขยะแขยง เองมาก หรือ..ข้าเกียจมากทีสุด

เข็ดแข่วแท้น้อ กินหยังกะบ่แซบ  หมายถึง เข็ดฟัน กินอะไรก็ไม่อร่อย

การโกบในภาษาอีสานคือ การใช้มือสองข้างจับถือสิ่งของเล็ก ๆ โดยกวาดให้สิ่งของนั้นเข้ามาอยู่ในฝ่ามือและเลื่อนมือเข้าเรื่อย ๆ จนนิ้วก้อยของมือทั้งสองข้างติดกัน เช่น

บักลมสีแหล่กับบักกุ้นน้องชาย *โกบ*ขี้ตมมาป้ายหน้ากัน

แปลว่า น้องลมกับน้องกุ้นกำเอาโคลนมาโปะหน้ากัน

1. ข่อง ที่แปลว่า ภาชนะอย่างหนึ่งที่ใช้ใส่ปลา เวลาไปหาปลา ในภาษาไทยอาจเรียกว่า ข้อง

2.ข่อง ในความหมายว่า เกี่ยว แต่ไม่ใช่เก็บเกี่ยว นะ เป็นการ เกี่ยว หรือ สะดุด เช่น

-เวลาไปหาเก็บเห็ดอยู่ในโคก ให่เจ้าย่างระวังๆแหน่เด้อ เดี๋ยวขาสิ "ข่อง" เคียไม้ ล้มปากคาบขี่ดินเด้
-แปลว่า เวลาไปหาเก็บเห็ดในป่า ให้เดินระมัดระวังหน่อยนะ เดี๋ยวจะขาจะไป "เกี่ยว" เถาวัลย์ ล้มปากแตกนะ

หรือ

-มื่อนั่นบ่าวหน่อลาวเมาเหล่าหลาย ย่างเซไปเซมา ขา "ข่อง" กัน ล้มหัวสักตกน้ำ ต้าม
-แปลว่า วันนั้นบ่าวหน่อ แกเมาสุราอย่างหนัก เดินเซไปเซมา "สะดุด" ขาตัวเอง ล้มหัวคะมำ ตกน้ำ ตู้ม
 

เจ้าจั่งใด๋มานั่งอยู่หัวบันไดจั่งสิ๊ ฮุ้บ่ เฮ้ดจั่งสิ๊มันขำละฮู้บ่

แปลว่า ทำไมคุณมานั่งที่หัวบันไดอย่างนี้ รู้ไหม การทำแบบนี้เป็นการทำผิดผีบ้านผีเรือนรู้ไหม

คำว่าคะลำ หรือ ขะลำคือ ข้อห้ามที่ผิดแปลกแหกประเพณี เป็นภูมิปัญญาที่บรรพบุรุษสร้างไว้เพื่อป้องกันอันตรายในอนาคต 

คำว่า ขี้กะยือ เป็นอาการของโรคหอบหืด หรือ โรคภูมิแพ้ ลักษณะคือ จะมีอาการจาม และมี ขี้กะเทอ (สะเหลด) ติดคอ 

สาเหตุหลักๆ ที่บ้านผมจะมาจาก แมว คือ ขนแมวนั่นเอง 

ตัวอย่างบทสนทนา 
อย่าไปใกล้บักต๊อกเด้อ เลาเป็นขี้กะยือ ขี้กะเทอเลาสิมาติดเอา 
แปลว่า 
อย่าเข้าใกล้บักต๊อกนะ แกเป็นโรคหอบหืด เดี๋ยวสะเหลดจะมาติดเอา

เขยก่องข้าวออก พ่อจะกินข้าว

ถ้าเป็นคำนามก็หมายถึงไขสัตว์ต่างๆ ที่บางทีชอบเก็บไว้ถูเลื่อยเวลาเลื่อยไม้เพื่อให้ลื่น หรือทำเทียน 

เช่น "ได้ห่อยังลองไขออกมาเบิง่แน่" 
ความหมาย"ได้ห่ออะไรแกะออกดูหน่อย" 
หรือ" ไปหาไขมาถูเลื่อยแน่มันฝืน ถูให้มันมอนๆ" 
ความหมา"ไปหาไขมาถูเลื่อยหน่อยมันฝืด ถูให้มันลื่นๆ"