ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 21 - 30 จาก 2286

ขาวจุ่นผุ่น หรือขาวจู่นผู่น คือสีขาวนวล ดูสบายตา เย็นตา ไม่แสบตา เช่น

หน้าขาวจุ่นผุ่น หมายถึง หน้าขาวนวล

ผิวขาวจุ่นผุ่น หมายถึง ผิวขาวนวล

ดอกมะลิบานขาวจุ่นผุ่น ดอกมะลิบานขาวนวล

ข่อยเห็นขี้โก๋ แล่นไปทางนั้น

หมายถึง

ฉันเห็นจิ้งเหลน วิ่งไปทางนั้น

ขวยจิโป่ม... หมายถึง รังจิโป่ม อันมีขุยดินกลบหรืออยู่รอบรู

ขวยกุดจี่... หมายถึง ขุยดินที่กุดจี่ขุดรูแล้วดินกลบด้ายบนเป็นขุยๆ

ขวยแมงจินูน... เหมือนขวยกุดจี่

ขวยอึ่ง... หมายถึง ขุยดินที่อึ่งขุดรูแล้วมีขุยดินนั้นอยู่บนรู

ขวยมด... หมายถึง ขุยดินที่มดขุดดินขึ้นมา เพื่อทำรัง แล้วขุยดินนั้นอยู่ปากรัง
........................................
สรุปว่า คำว่าขวย เป็นคำบ่งบอกถึงลักษณะขุยดิน อันเป็นที่อยู่ของสัตว์ที่ขุดรูอยู่

ขอด ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงแห้งขอดนะ แต่หมายถึงการม้วนเข้ามามัดให้เป็นปม เช่น

-ยามพ่อใหญ่บัติเป่าลูกโป่งให้ลูกเล่น ลาวหายางมามัดปากลูกโป่งบ่ได้ ลาวกะเลยใช้วิธีหยืดลูกโป่ง "ขอด" ปากเอาเลย ง่ายดี

แปลว่า

-เวลาที่คุณตาบัติแกเป่าลูกโป่งให้ลูกเล่น แกหายางสะติ๊กมามัดปากลูกโป่งไม่เจอ แกก็เลยใช้วิธียืดลูกโป่งออกแล้วก็ "ผูกมัดให้เป็นปม" เอาเลย ง่ายดี

เจ้าจั่งใด๋มานั่งอยู่หัวบันไดจั่งสิ๊ ฮุ้บ่ เฮ้ดจั่งสิ๊มันขำละฮู้บ่

แปลว่า ทำไมคุณมานั่งที่หัวบันไดอย่างนี้ รู้ไหม การทำแบบนี้เป็นการทำผิดผีบ้านผีเรือนรู้ไหม

คำว่าคะลำ หรือ ขะลำคือ ข้อห้ามที่ผิดแปลกแหกประเพณี เป็นภูมิปัญญาที่บรรพบุรุษสร้างไว้เพื่อป้องกันอันตรายในอนาคต 

อธิบายก่อนนะครับ
ข้าวดอ หรือ ข้าวพันธุ์เบา จะมีลักษณะทั่วไปเหมือนพันธุ์ข้าวทั่วไป แต่จะมีลักษณะเด่นดังนี้
1. น้ำหนักเบากว่า ในปริมาณที่เท่ากัน
2. จะใช้เวลาในการออกดอกออกผลเร็วกว่าข้าวพันธ์ปรกติ (ข้าวใหญ่) ประมาณ 1 -2 เดือน ดังนั้นต้องรีบเกี่ยวข้าว หากปล่อยไว้นาน ข้าวจะขอบ (เม็ดจะหลุดออกจากรวงข้าวง่าย หรือ ก้านเมล็ดข้าวจะเปราะ ขอบ คาดว่า จะมาจาก กรอบ นั่นแหละ)
3. มีทั้งข้าวเหนียวและข้าวจ้าว
4. ไม่นิยมนำมาขาย เพราะมันให้น้ำหนักน้อยกว่า ส่วนใหญ่นิยมปลูกรับประทานมากกว่า

บ่าวหน่อ เลาปลูกข้าวดอไว้ถ่าต้อนพี่ต้อนน้องชมรมอีสานจุฬาฯ เลาอยากให่พี่น้องชมรมได้กินข้าวก่อนซาวบ้านเพิ่น
แปลว่า
บ่าวหน่อ แกปลูกข้าวพันธ์เบา ที่สามารถเก็บเกี่ยวได้เร็ว ไว้ต้อนรับพี่น้องชมรมอีสาน จุฬาฯ แกอยากให้พี่น้องชมรม ได้รับประทานข้าวก่อนชาวบ้านเขา

มีดเจ้าคือ มีตะขี้เหมี่ยงแท้หน้อ สิไปฟันอีหยังเข่าบ้อ เอาๆปฝนถ่าแหม แปลว่า มีดคุณ ทำไมมีแต่สนิม อย่างนี้จะไปฟันอะไรได้ เอาไปลับไป ฝน คือ ลับ

หล่าไปก่นขี่หินมาถมหลุมนี่แน๊ แปลว่า หนูไปขุดหินมากลบหลุมนี้หน่อย

อีหล่าไปเอาเขิงมาให้แม่แน่ แปลว่า หนูไปเอากระด้งมาให้แม่หน่อย

แข่วหัก 
แปลว่าฟันหัก

ปวดแข่วแฮงๆเด้ แปลว่า ปวดฟันมาก  

อิหยั๊งติดแข่ววะ..เอาไม้จิ้มแข่วมาให้แน่หล่า 

แปล ??อะไรติดฟันเราน้อ..นี่เธอไปเอาไม้จิ้มฟันมาให้หน่อยสิ