ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 21 - 30 จาก 2286
เช่น ลูกชายกก หมายถึง ลูกชายคนแรก
ลูกสาวกก หมายถึง ลูกสาวคนแรก หรือ ลูกคนโต
ข่อยสิไห้เจ้าไปขึ้นกกไม้ เอาไข่มดแดงมาต้มให้ลูกกกของแม่ใหญ่คำเพิ่นกินแก้ผิดกระบูน
แปลว่า
ฉันจะให้เธอไปปีนต้นไม้ เอาไข่มดแดงมาต้มให้ลูกคนแรกของยายคำกิน เพื่อแก้การผิดสำแดง
วาสั่นแหล่ว..
น. Tree
ต้นไม้ ต้นไม้เรียก กกไม้ เช่น กกมี้ กกม่วง กกยม กกยอ กกเดื่อ อย่างว่า กกบ่เตื้องตีงตายตั้งแต่ง่า ง่าบ่เหลื้องมาเตื้องตั้งแต่ใบ (บ.)
น. reed, bulrush.
ต้นกก ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่งคล้ายต้นผือ ใช้ทอเสื่อ เสื่อที่ทอด้วยกกสวยกว่า เพราะต้นกกลำเล็ก อย่างว่า สาดต่ำผือบ่งามบ่จบ สาดต่ำกกทังจบทังงาม (บ.)
น. base, portion of a body limb at or near joint with trunk.
โคน เช่น โคนแขนเรียก กกแขน โคนขาเรียก กกขา อย่างว่า สาวเอยสาว ตั้งแต่เจ้าเป็นสาว กกขาขาวคือปลีกล้วยถอก บาดเจ้าออกลูกแล้ว กกขาก่ำคือหำลิงโทน (กลอน)
น. father of ancestral line.
ต้นตระกูล ผู้เป็นต้นตระกูล เรียก กก, กอ หรือ เหง้า ก็เรียก อย่างว่า กกกอเหง้าวงศ์สกุลโคตรย่า ให้บูชาอ่อนน้อมถนอมไว้อย่าลวน (บ.)
น. hornbill (bird)
นกเงือกเรียก นกกก นกคอก้าก ก็ว่า อย่างว่า นกกกแลนกแกง ซุมแซงแลคอก่าน ห่านฟ้าแลตะลุม (เวส) ฟันยินเปล้าป่าวฮ้องเฮียงลูก สอนเสียงพุ้นเยอ สองค่อยพากันเก็บเงื่อนลิงเล็งป้อน ฟันยิงแกงกกเค้าคณามุมฮ้องฮ่ำ เจ้าหล้าช้อยฟังย้านสั่นสาย (สังข์).
ก. to hug, carry in embrace, cover chicks with wing.
กอด อุ้ม กอดหรืออุ้มไว้กับอกเรียก กก เช่นแม่กอดลูก บ่าวกอดสาว ไก่กกลูก อย่างว่า ยามเมื่อนอนในห้องศาลากวนแอ่ว พี่ก็กกกอดอุ้มเอาน้องเข้าบ่อนนอน (กา).
น. Thai syllables with syllable final
ชื่ออักษรที่มีตัว ก ข ค ฆ สะกด เรียกว่า แม่กก หรือมาตรากก.
เช่น เจ้าอย่าไปถอดเกิบไว้ทั่วทีปเด้อ หมามันสิคาบเด๊ะ หมายถึง อย่าถอดรองเท้าไว้ทั่ว เพราะสุนัขมันจะคาบไป
เชิบ เชิบ หมาคาบเกิบเข่าป่าบักนัด ผู้หญิงแลนไล ผู้ซายแลนลัด หมาแลนเข้าวัดเลยบ่ได้ไส่เกิบ
แปลว่า
เชิบๆ สุนัขคาบรองเท้าเข้าป่าสัปปะรด ผู้หญิงวิ่งไล่ ผู้ชายวิ่งไปลัด สุนัขวิ่งเข้าวัดเลยไม่ได้ใส่รองเท้า
เฮาใส่เกิบ = ฉันใส่รองเท้า
สูๆเห็นเกิบข่อยถอดไว้นี้บ่
พวกเธอเห็นรองเท้าฉันถอดไว้ตรงนี้ไหม
ยาไซเกิบเข่าฮ่อง(อย่าใส่รองเท้าเข้าห้อง)
ปั๊ดโท๊ะ มื้อนี้ปกรณ์ใส่เกิบสีแดงง้ามงาม
แปลว่า โห! วันนี้คุณปกรณ์ใส่รองเท้าสีแดงสวยมากเลย
เผิ่นเจ็บปวดหลาย นอนกลิ้งเกลือกลิเลือทั่วเฮือน
แปลว่า แกเจ็บปวดมาก นอนทุรนทุรายไปมาทั่วทั่งเรือน
เป็นภาษาเก่า ทางลาวยังใช้อยู่
อยู่ท่งนาเอาเฟืองมากองกันไว้อยู่เทิงโพน กอง จุ่น พูน ( คำว่า โพน คือ จอมปลวก ) เด้
( เทิง คือ ชั้นบน )
มักใช้ในคำผญาอีสาน
“โอ๋ละหนอ แล้วสาธุๆ พระพุทธรัตนัง ธัมรัตนัง สังฆรัตนัง กกุสันโธ โกนาคมโน กัสสโป โคตโม พระศรีอริยเมตตรัยโย ล้วนแต่หน่อพุทโธให้มาปกให้บัง ให้มากั้งให้มาเลื่องยามลำไว้”
นี่คือกลอนลำไหว้ครูแบบฉบับ จะเห็นว่ามีการกล่าวนมัสการพระพุทธเจ้าทั้งห้าพระองค์ได้แก่
พระกกุสันโธ หรือ นะ
พระโกนาคมโน หรือ โม
พระกัสสโป หรือ พุท
พระโคตโม หรือ ธา
พระศรีอริยเมตตรัยโย หรือ ยะ
รวมเป็น "นะโมพุทธายะ" ฉะนั้นในการกล่าวคาถานี้เพียงครั้งเดียว จึงถือว่าได้สรรเสริญพระพุทธเจ้าถึงห้าพระองค์ตามความเชื่อของชาวอีสาน
ก่นร่อง แปลว่า ขุดร่อง (น้ำ) ในภาษาอีสานจะออกเสียงว่า ก่นล่อง เพราะภาษาอีสานจะไม่มีการออกเสียงควบกล้ำ ร ล ว จึงออกเสียงคำนี้ว่า ก่น-ล่อง
มื้อนี้ ข่อยไปก่นมันมาต้มให้เจ้ากินแก้เมื่อย เจ้าสิกินบ่ แปลว่า วันนี้ ผมจะไปขุดมัน มาต้มให้คุณกินให้หายเมื่อย คุณจะกินไหม
ไปก่นกบก่นเขียด แปลว่า ไปขุดหากบหาเขียดเพื่อมาทำอาหาร
ก่นส่าง แปลว่า ขุดบ่อน้ำ
เด็กน้อย ซุมนี้ คือมักนั่งกองดากแท้ หาแนวมาแหย่ดากมันซั่นดอกว่ะ
-เด็กพวกนี้ทำไมชอบนั่งยองก้นจัง หาไรมาแหย่ มาจิ้มก้นมันซะหรอก
ไผสิว่าเฮาซั่วกะซางหัวเขาเถิด
แปลว่า
ใครจะว่าเราโง่ก็ช่างหัวเขาเถอะ
วาสั่นดอก...
มันสิเฮ็ดหยัง กะตามซ่างมัน
แปลว่า มันจะทำอะไร ก็ช่างมัน
ตำบักหุ่งครกนี้ มันคือมาแซบ กะด้อกะเดี้ยแที
แปลว่า ส้มตำครกนี้อะไรจะอร่อยขนาดนั้น
เป็นคำที่ใช้ย้ำ
มื้อนี้เจ้าสิเฮ็ดงานหยั๋งกะด้อกะเดีย บ่เซากินเข่าติ
บ่าวหน่อ เจ้ามามากะด้อกะเดี้ยอีหลี เฮ็ดwebsite มาอย่างมวน
แปลว่า
บ่าวหน่อ คุณช่างเหลือเกินจิงๆ ทำ website ออกมาอย่างสนุกสนาน
#กระด้อกระเดี้ย
มาเฮ็ดตาลอยอยู่นี่ กูสิเอากะโป๋งุมหัวเอาเด้หล่ะ
แปลว่ามาทำตาลอยละห้อยอยู่ทำไม เดี๋ยวจะเอากะลามะพร้าวตีหัวเอานะ
