ประโยคสนทนาภาษาอีสาน 31 - 40 จาก 2286

พ่อใหญ่ดล เลามักกินแต่ของดิบ โดยเฉพาะก้อยงัว กินดีคัก ซางบ่ย่านเป็นขี้กะตืกเนาะ… 

แปลว่า... พ่อเฒ่าดล แกชอบกินของดิบ โดยเฉพาะลาบเนื้อวัวดิบๆ ชอบกินมาก ไม่กลัวเป็นโรคพยาธิบ้างเลย... 

ขวยจิโป่ม... หมายถึง รังจิโป่ม อันมีขุยดินกลบหรืออยู่รอบรู

ขวยกุดจี่... หมายถึง ขุยดินที่กุดจี่ขุดรูแล้วดินกลบด้ายบนเป็นขุยๆ

ขวยแมงจินูน... เหมือนขวยกุดจี่

ขวยอึ่ง... หมายถึง ขุยดินที่อึ่งขุดรูแล้วมีขุยดินนั้นอยู่บนรู

ขวยมด... หมายถึง ขุยดินที่มดขุดดินขึ้นมา เพื่อทำรัง แล้วขุยดินนั้นอยู่ปากรัง
........................................
สรุปว่า คำว่าขวย เป็นคำบ่งบอกถึงลักษณะขุยดิน อันเป็นที่อยู่ของสัตว์ที่ขุดรูอยู่

ขอด ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงแห้งขอดนะ แต่หมายถึงการม้วนเข้ามามัดให้เป็นปม เช่น

-ยามพ่อใหญ่บัติเป่าลูกโป่งให้ลูกเล่น ลาวหายางมามัดปากลูกโป่งบ่ได้ ลาวกะเลยใช้วิธีหยืดลูกโป่ง "ขอด" ปากเอาเลย ง่ายดี

แปลว่า

-เวลาที่คุณตาบัติแกเป่าลูกโป่งให้ลูกเล่น แกหายางสะติ๊กมามัดปากลูกโป่งไม่เจอ แกก็เลยใช้วิธียืดลูกโป่งออกแล้วก็ "ผูกมัดให้เป็นปม" เอาเลย ง่ายดี

ขอม คือ การใช้ผ้า หรือ วัสดุคล้ายผ้า เช่น ผ้ายาง พลาสติก มาคลุม หรือปกปิดวัตถุสิ่งของไว้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ป้องกันแดด ลม ฝน หรือ อำพรางตัว

ตัวอย่าง

พญาชาญเพิ่นพาลูกไปเล่นน้ำทะเล เพิ่นย่านลูกดำ กะเลย เอาผ้าแพรอีโป้ "ขอมหัว" ให้ลูกสาวเพิ่น

แปลว่า

พญาชาญแกพาลูกไปเล่นน้ำทะเล แกกลัวลูกตากแดดจนตัวดำ ก็เลย เอาผ้าขาวม้า "คลุมศีรษะ" ให้ลูกสาวแก
 

อธิบายก่อนนะครับ
ข้าวดอ หรือ ข้าวพันธุ์เบา จะมีลักษณะทั่วไปเหมือนพันธุ์ข้าวทั่วไป แต่จะมีลักษณะเด่นดังนี้
1. น้ำหนักเบากว่า ในปริมาณที่เท่ากัน
2. จะใช้เวลาในการออกดอกออกผลเร็วกว่าข้าวพันธ์ปรกติ (ข้าวใหญ่) ประมาณ 1 -2 เดือน ดังนั้นต้องรีบเกี่ยวข้าว หากปล่อยไว้นาน ข้าวจะขอบ (เม็ดจะหลุดออกจากรวงข้าวง่าย หรือ ก้านเมล็ดข้าวจะเปราะ ขอบ คาดว่า จะมาจาก กรอบ นั่นแหละ)
3. มีทั้งข้าวเหนียวและข้าวจ้าว
4. ไม่นิยมนำมาขาย เพราะมันให้น้ำหนักน้อยกว่า ส่วนใหญ่นิยมปลูกรับประทานมากกว่า

บ่าวหน่อ เลาปลูกข้าวดอไว้ถ่าต้อนพี่ต้อนน้องชมรมอีสานจุฬาฯ เลาอยากให่พี่น้องชมรมได้กินข้าวก่อนซาวบ้านเพิ่น
แปลว่า
บ่าวหน่อ แกปลูกข้าวพันธ์เบา ที่สามารถเก็บเกี่ยวได้เร็ว ไว้ต้อนรับพี่น้องชมรมอีสาน จุฬาฯ แกอยากให้พี่น้องชมรม ได้รับประทานข้าวก่อนชาวบ้านเขา

ข่อยไปก้านกบ ฮอดบ่พ้อกบ พ้อแต่ขี้กะตู่

หมายถึง

ไปส่องกบ ไม่เจอกบ เจอแต่คางคก

อ้ายเขียว : บักอ่างๆ มาเบิ่งเร็ว คันคาก โตใหญ่ คักแท้เว้ยย

คำแปล

พี่เขียว : ไอ้อ่างๆ มาดูเร็ว คางคกตัวใหญ่จริงๆ  

ตัวอย่าง: เป็นหยังเด็กน้อยคือขี้ค้านเฮ็ดการบ้าน 

คำแปล: ทำไมเด็กๆจึงขี้เกียจทำการบ้าน

ข่อยอยากดึกขี่ดินแนใซ่หัวหมาโตนี่แถ่น้อ แปลว่า ฉันอยากปาก้อนดินเล็งใส่หัวหมาตัวนี้จังเลย

อย่าขี้ดื้อขี้มึนหลาย 
(อย่าซนให้มันมากนัก)

ถืกตั๋วจนเมื่อย เจ็บจนแป๋ตาย ชั่ว ย้อนเชื่อคนง่าย แปลว่า โดนหลอกจนเหนื่อย เจ็บจนเกือบตาย โง่เพราะเชื่อคนง่าย

เจ้าอย่ามาขี้ตั๋วข่อยหลาย ข่อยบ่มักคนขี้ตั๋ว แปลว่า อย่ามาโกหกฉัน ฉันไม่ชอบคนโกหก

ดูเพิ่มเติม ขี้ตั๋ว, ตั๋ว, ขี้ตั๋วะ, ตั๋วะ, ขี้ตัวะ, ตัวะ